Vikan - 13.02.1964, Blaðsíða 21

Svörtu strikin á kortinu og krossarnir sýna jarðeldasvæði og sprung-
ur og gíga. Dökki flekkurinn sýnir áætlaðan farveg hrauns, sem
kæmi úr Drottningu og rynni til sjávar, eins og lýst er í sög-
unni „Brennur hraun við Bláfjöll“.
klr<Ok

* ' ■ >
■
_

í i

•'Wvv 1
og hafa sumar þeirra verið virkar eftir að land
byggðist.
Það er óhætt að slá því föstu, að alts engar líkur eru til
þess að eldgosum sé að fullu og öllu hætt á Reykjanesi.
Það verður þvert á móti að teljast í fyllsta máta líklegt
að gos muni enn verða þar.
Sé jafnframt litið á, hversu oft hefur gosið þar og hvað
langt er liðið frá síðasta gosi, en það hefur líklega verið
um 1340 er Ögmundarhraun brann, þá vaknar sú spurn-
ing hvort ekki muni nú líða að því að gos verði einhvers
staðar á þessu svæði.
Vitanlega er þetta nokkuð sem enginn veit, ekki jarð-
fræðingar fremur öðrum. Það er þó Ljóst að a.m.k. veru-
iegur liluti þeirra mynda, sem —• sumar í allsterkum
litum haía verið dregnar upp í undangengnum blöð-
um VIKUNNUR g æ t u áður en varir verið komnar í
hinn kaldliamraða ramma veruleikans. Við höfum ekki
leyfi til að liaga okkur eins og við vitum ekki, að við
byggjum eitt mesta eldfjallaland jarðarinnar.
Það er skoðun mín að það sé í fyllsta máta tíma-
bært að hiutaðeigandi geri sér nokkra grein fyrir því,
hvað komið getur fyrir og hvernig við því skal bregð-
ast.
Sumt af því er svo augljóst að ástæðulaust er um
það að fjölyrða. Eg á þar við truflanir á samgöngum
og beina skaða á mannvirkjum.
Því er ekki að neita að vatnsból Reykjavíkur og Hafn-
arfjraðar geta legið nokkuð illa til í þessu sambandi. Vatns-
bóli Hafnarfjarðar í Kaldárbotnum hagar þannig til að
vatnið kemur úr misgengissprungu, sem klýfur Kald-
árhnjúk, Búrfell og myndar vesturhlið Helgadals. Svo sem
1—1,5 km. sunnan við Kaldárbotna hefur sama sprunga
gosið hrauni. Það er að vísu lítið hraun, en hætt er við að
gos á þessum stað eða með svipaða afstöðu til vatnsbóls-
ins gæti haft óheppileg áhrif á vatnið.
Þess skal getið að ólíklegt virðist að gos mundi hafa
veruleg eða jafnvel nokkur áhrif á vatnsrennslið. Um
Gvendarbrunna er svipað að segja. Vatnið kemur þar
líka úr sprungum, sem a.m.k. tvö og líklega þrjú Hólms-
hraunanna hafa runnið yfir. Vatnið í Gvendarbrunnum
kemur því ekki aðeins undan hrauninu í venjulegum
skilningi heldur dýpra úr jörðu og af miklu stærra svæði.
Því er ekki líkiegt að gos hefði áhrif á rennslið, en kæmi
enn eitt Hólmshraun, gæti það hæglega runnið y|ir vatns-
ból Reykjavíkurborgar. Bullaugu eru hins vegar ekki á
sambærilegu hættusvæði. Vel gæti komið til mála að
hægt væri að segja fyrir gos á því svæði, sem hér er um
að ræða með því að fylgjast stöðugt með efnasamsetningu
vatnsins. Þetta hafa Japanir gert, en á þessu sviði sem alltof
mörgum öðrum fljótum við ennþá sofandi að feigðarósi.
Eldstöðvarnar á Reykjanesi eru aðallega tvennskonar:
dyngjur og gossprungur. Dyngjurnar eru eldri a.m.k. á
vestanverðu nesinu. Frá þeim eru stærstu hraunin kom-
in, og ná sum þeirra yfir mjög stór svæði. Sprungugosin
virðast hins vegar flest hafa verið tiltölulega lítil og ekki
hafa gert mikinn usla. Mörg þeirra hafa ekki verið öllu
meiri en Öskjugosið síðasta og sum minni. Þau virðast
einnig hafa verið samskonar, þ.e. hraungos með sáralitlu
af ösku, og hafa yfirleitt ekki staðið lengi. Svo er að sjá
sem þannig sé um Hólmshraunin. Nokkuð öðru máli gegn-
ir um gosið í Búrfelli. Það hefur verið mikið gos, og er
hraunið víða um og yfir 20 m þykkt. Ekki verður séð að
Búrfell hafi gosið nema einu sinni. Um aldur þess hrauns
er ekki vitað, en líklegt virðist mér að það sé með eldri
hraunum hér í grennd. Ekki er því að leyna að allófýsi-
legt væri að búa í Hafnarfirði ef Búrfell tæki að gjósa á
ný, sérstaklega á þetta við um þann hluta bæjarins, sem
stendur á hrauninu eða við rönd þess. Sama er að segja
um Grindavík, ef eldstöðvarnar, Framhald á bls. 30.
VIKAN 7. tbl.
21