Vikan


Vikan - 13.02.1964, Blaðsíða 22

Vikan - 13.02.1964, Blaðsíða 22
Við grófum fjögurra metra löng göng gegnum snjóinn. Þau lágu í boga, voru hálfan metra á hæð og var gólf þeirra sjálft flatt þakið. Á einum stað hruncli gangaþakið, en við gátum lagfært það. Göngin bráðnuðu ekki af völdum líkamshita okkar, heldur myndaðist íshella innan í þeim. Þeg- ar ég kom að lóðréttum gaflinum, losaði ég um nokkrar veggflögur, en undir var aðeins múr- húðun, svo að ekki varð mjög erfitt að brjótast gegnum vegginn. Eftir aðeins eins dags vinnu gátum við skriðið gegnum gat á veggnum og þrír saman fórum við inn í herbergið innsiglaða - um miðjan dag. Við vorum að athuga hurðina inn í vistarverur Þjóðverja, þegar okkur barst aðvörunarmerkið til eyrna. „Það tekur mig ellefu mínút- ur að fara aftur sömu leið, útmá sporin og koma hleranum fyr- ir. Hreyfið ykkur ekki, fyrri en þessar ellefu mínútur eru liðn- ar“. „Ég lofa því!“ sagði Airey, „en ég hirði ekki um að bíða öllu lengur. Ég notfæri mér fyrsta rólega andartakið í stiganum og á hæðinni fyrir neðan“. „Mundu nú, að þið verðið að vera rólegir við dyrnar“, sagði ég. „Mundu, að allt veltur á ykk- ur sjálfum“. Svo kvaddi ég þá. Aður en ég var kominn undan leiksviðinu, voru komnar fregn- ir um, að allt hefði gengið að óskum við að komast út úr bygg- ingunni. Við dyrnar . efndu strokumennirnir til ,.sýningar“, eins og um hafði verið talað, þýzki varðmaðurinn heilsaði og foringjarnir tveir héldu síðan leiðar sinnar. Við sáum þá ganga út úr kastalagarðinum, og svo fréttum við ekkert meira um þá. Við gátum haldið brottför þeirra leyndri við tvö nafnaköll daginn eftir. Van den Heuvel sá um það af stakri rósemi. Hann hét að segja mér, hvernig hann færi að þessu, ef ég vildi segja honum, hvernig mér hefði tekizt að koma föngunum undan! Sama kvöld endurtókum við sama leikinn, og fór þá Hyde- Thompson og hinn hollenzki förunautur hans. En ógerningur var að leyna brottför fjögurra fanga, svo að upp um flóttann komst við nafnakallið morgun- inn eftir. Þjóðverjar ruku upp til handa og fóta, og við vor- um allir lokaðir inni í herbergj- um okkar. Svo leið á daginn, og athuganir Þjóðverja báru ekki árangur, en við það varð taugatitringur þeirra óðum meiri. Sama var að segja um fangana. Við sendum hverjum Þjóðverja, sem kom inn í kast- alagarðinn tóninn og jusum yfir þá ókvæðisorðum, unz storm- sveitin var kölluð á vettvang, eins og venja var. Sveitin beindi byssum sínum að gluggunum, og skipun var gefin um, að enginn mætti gægj- ast út. Óþarft mun að taka fram, að þetta gerði aðeins illt verra. Frakkar kyrjuðu, eins og venju- lega: „Ou sont les allemands?“ og svo framvegis. Englendingar tóku að syngja „Deutschland, Deutschland UNTER alles'.“ — afbrigði okkar af þjóðsöngnum þýzka — og gerðum mikinn skarkala um leið, til að reyna að líkja eftir þýzkri lúðrasveit. Hæðin andlitin birtust í glugg- unum, og skothríðin hófst með eftirfylgjandi rúðubrotum, eins og við var að búast. Frakkar tilkynntu þá, að einn úr -þeirra hópi hefði orðið fyrir kúlu. Sefuðust Þjóðverjar þá heldur. Þýzki foringinn kallaði stormsveit sína til baka og fór síðan inn til að rannsaka mál- ið. Kúla hafði hrokkið af vegg og lent undir herðablaði eins Frakkans. Hann var fluttur í sjúkrastofuna og aftur varð allt með friði og spekt í fangabúð- unum. — O — Veturinn 1941—1942, þegar Neave og fleiri struku, voru fals- anir á nauðsynlegum skilríkjum orðnar að sannri list. Við höfð- um allmarga slynga falsara að störfum með þeim árangri, að hver enskur liðsforingi hafði fölsuð skilríki í fórum sínum, auk landabréfs, dálítillar þýzkr- ar fjárhæðar og áttavita. Hægt var að framleiða slík skilríki með ýmsum hætti. Erfitt var að líkja eftir vélrituðum skjölum með „handafli“ einu. Það voru aðeins tveir liðsfor- ingjar í Colditz, sem gátu þetta, og þeir unnu nótt og nýtan dag. Enda þótt gotneska letrið, sem venjulega var notað á opinber skilriki, virtist erfitt viðfangs í fljótu bragði, var í rauninni auð- veldara að líkja eftir því en öðru letri, og við notuðum þess vegna tiltölulega fleiri menn við að rita þetta letur. Sá dagur rann upp, þegar pólski liðsforinginn Niedenthal (sem gekk undir við- urnefninu ,,lögreglustjórinn“) smíðaði ritvél. Þetta voru stór- kostlegar framfarir, sem jók mjög afkastagetu „prentsmiðju" okkar. Við ritvélina var aðeins hægt að nota einn fingur í senn, og hraðinn var að sjálfsögðu ekki sambærilegur við venjuleg- ar ritvélar, en hún var þeim kosti búin, að hægt var að hluta hana sundur í hálfa tylft sak- leysislegra trékubba, sem óþarfi var að fela fyrir Þjóðverjum. Stafirnir voru það eina, sem við vorum neyddir til að fela. Hver einstakur foringi bar ábyrgð á, að skilríki hans væru vandlega geymd, og sama máli gegndi um alls konar hjálpar- tæki, sem hver maður viðaði að sér. Tilgangurinn með þessu var sá, að menn gætu þá frekar hag- nýtt flóttamöguleika, sem skap- ast kynnu óvænt. Það kom raun- ar nokkrum sinnum fyrir og flóttinn bar þá árangur vegna þessa fyrirkomulags. Margir for- ingjarnir báru skilríki sín alltaf á sér, því að þeir treystu því, að þeir mundu geta komið þeim frá sér og falið þau, ef Þjóðverjar gerðu snögga leit í húsakynnum þeirra. Slíkar skyndileitir voru fram- kvæmdar við og við, þegar menn áttu sízt von á þeim. Stundum barst okkur aðvörun um þær, en stundum ekki. Einu sinni, þegar þannig stóð á, var ég önnum kaf- inn við smíðar, var með þung- an hamar, þegar Þjóðverjar komu allt í einu inn til okkar. Ég greip handklæði, sem lá á næsta borði og faldi hamarinn í fellingum þess. Leit af þessu tagi var alltaf mjög nákæm, og byrj- uðu Þjóðverjar á að loka alla foringjana inni í einni stofunni, en síðan höfðu þeir endaskipti á hverju herbergi. Þeir rifu upp gólfborðin, börðu stórar skellur pússningar af veggjunum, stungu í loftin, athuguðu ljósatæki og hvert húsgagn, fleygðu rúmföt- um og madressum á gólfið, tæmdu alla skápa, veltu þeim um koll, helltu innihaldi allra hirzlna á gólfið, eyðilögðu spil- in okkar, tæmdu salernisskálarn- ar, opnuðu reykrörin frá ofnun- um og dreifðu eldi og ösku úr eldavélunum á gólfið. Þegar þeir komu í síðasta her- bergið, þar sem foringjarnir voru allir geymdir, varð hver maður að fara úr hverri spjör, og jafn- vel saumarnir á fötunum voru at- hugaðir, áður en leit var hætt og mönnum hleypt inn í herberg- in, þar sem allt var á tjá og tnudri eftir leitina. Venjulega bar þó slík leit lítinn árangur, því að Þjóðverjar fundu lítinn bannvarning, sem þeim þótti slægur í. f þetta tiltekna skipti, þegar ég var að vinna með hamrinum, setti ég handklæðið af tilviljun á borð við hliðina á þýzkum for- ingja og tíndi af mér fötin, þeg- ar mér var skipað að gera það. Þegar föt mín höfðu verið athug- uð vandlega, klæddist ég aftur, tók handklæðið, sem ég hafði lagt frá mér, og fór við svo búið mína leið út úr herberginu! Svo var líka eitt skiptið, þeg- ar Gestapo-menn notuðu vasa- ljós til að skoða minnstu sprung- ur á veggjum og fengu meira að segja alla lykla fangabúðanna að láni. En áður en leitinni var lok- ið, voru bæði vasaljós og lyklar horfnir, og þá fóru Gestapo-menn sína leið með rófuna milli fót- anna. Varðsveitin var hin ánægð- asta. Við afhentum síðan réttum viðtakendum lyklana — þegar við höfðum tekið af þeim nauð- synleg mót! x o x o x En hverfum aftur til sögunn- ar, sem ég var að segja. Stroku- mennirnir fjórir voru vel búnir til fararinnar til svissnesku landa- mæranna, sem þeir stefndu til. Þeir fóru megnið af leiðinni í járnbrautarlest. Neave og Luteyn komust heilu og höldnu yfir landamærin, og Neave var fyrsti Englendingurinn, sem geymdur hafði verið í Colditz, sem tókst að komast heim. Hyde-Thompson og félagi hans voru handsamaðir af stöðvar- verðinum í Ulm. Þeir komu aftur með þær fregnir, að Neave og 22 — VIKAN 7. tbl.

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.