Vikan - 13.02.1964, Síða 50

um. Allir tóku undir svo aS
söngurinn bergmálaði víða vegu,
og þetta hafði sefjandi áhrif á
alla. Við fangarnir vorum ham-
ingjusamir þetta kvöld, hvað sem
um okkur mátti segja á öðrum
tímum.
VETRARSYRPA
Snjókoma var mikil veturinn
1941—42, og ég var oft í einskon-
ar dvala, meðan ég starði út um
gluggann og virti snjóflyksurnar
fyrir mér, meðan þær sigu til
jarðar. Ég held að kínverskur
heimspekingur hafi sagt, að mað-
urinn geti hagnýtt sér allt í nátt-
úrunni, ef hann geti einungis
áttað sig á því! Ég velti þess
vegna mjög fyrir mér, hvernig
hægt væri að beizla fannkomuna
í okkar þágu. Mér varð hugsað
til snjókarla og snjóhúsa, en efni-
viðurinn bráðnaði bara svo fjári
fljótt. En stutt snjógöng gætu
ef til vill - og meðan ég starði
út um gluggann, sá ég enn einn
möguleikann.
Við hinn enda kastalagarðsins
var matsalurinn og hátt yfir hon-
um var kvistglugginn á herberg-
inu, sem Niki hafði einu sinni
komizt inn í fyrir ári, en það
var aðgreint frá endaherberginu
(því langa) í híbýlum okkar yfir
matsalnum. Yfir innganginum í
matsalinn var flatt þak, og það
vissi að glugga í langa herberg-
inu og að lóðréttum, flöguklædd-
um veggnum á hinu einangraða
herbergi. Gluggakarmurinn var
á hæð við þakið, og snjórinn á
því var næstum metri á dýpt.
Þarna var tækifæri, sem við
máttum ekki láta fram hjá okk-
ur fara. Ég hafði ekki hugboð
um, hvað við mundi taka, þegar
við hefðum komizt inn í innsigl-
aða herbergið, en Niki hafði sagt,
að á því væru dyr, sem lægju
að vistarverum Þjóðverja.
„Scruffy" Orr Ewing og ann-
ar enskur fangi, Skotinn Colin
MacKenzie, höfðu alltaf haft
löngun til að kanna herbergið,
og þar sem þeir voru ofarlega
á strokuskránni, lét ég þá vita
um hugmynd mína og bauðst til
að veita þeim aðstoð. Eins og
venjulega voru járnstengur fyrir
gluggunum í herbergi okkar, og
var ekki hægt að saga þær í
sundur, án þess að menn blöstu
við frá kastalagarðinum við það
verk. Hver, sem reyndi að klifra
út um glugga þennan, hlaut
einnig að blasa við frá sama
stað. En nú huldi blessaður snjór-
inn allt.
Ekki tók langan tíma að saga
stengurnar sundur, og síðan voru
útbúnir hólkar. sem rennt var
yfir endana, svo að þeir hvorki
sáust né hægt var að finna mis-
smíði á stöngunum, þótt tekið
væri í þær. Þá notuðum við hrað-
þornandi málningu í hvert skipti,
sem við höfðum farið út um
gluggana og hreyft við rimlun-
um, og fullkomnaði þetta þenn-
an feluleik okkar.
Við grófum fjögurra metra
löng göng gegnum snjóinn. Þau
lágu í boga, voru hálfan metra
á hæð og var gólf þeirra sjálft
þakið. A einum stað hrundi
gangaþakið. en við gátum lagfært
það. Göngin bráðnuðu ekki af
völdum líkamshita okkar, heldur
myndaðist íshella innan í þeim.
Þegar ég kom að lóðréttum gafl-
inum, losaði ég um nokkrar
veggflögur, en undir var aðeins
múrhúðun, svo að ekki varð
mjög erfitt að brjótast gegnum
vegginn. Eftir aðeins eins dags
vinnu gátum við skriðið gegnum
gat á veggnum og þrír saman
fórum við inn í herbergið inn-
siglaða — um miðjan dag. Við
vorum að athuga hurðina inn í
vistarverur Þjóðverja, þegar
okkru barst aðvörunarmerkið til
eyrna. Priem höfuðsmaður og
aðstoðarmenn voru komnir í
skyndileit. Stefndi hann beint að
dyrunum á enska hluta kastal-
ans og hóf þar nákvæma leit.
Til allrar óhamingju byrjaði
hann í langa herberginu. Við
sátum í gildru, því að ekki hafði
verið gengið frá glugganum og
rimlunum. Það var líka venja
Þjóðverja að dangla í alla rimla
á slíkum eftirlitsferðum. Rétt
sem snöggvast héldu menn í her-
berginu, að Þjóðverjar mundu
sleppa athugun á glugganum
okkar, því að hann vissi fram
að garðinum og var því ekki tor-
tryggilegur, en það var fánýt
von. Einn Þjóðverjanna opnaði
gluggann og sá um leið, hvernig
rimlarnir höfðu verið leiknir og
þá byrjuðu ólætin.
Priem sendi undirforingja inn
í snjógöngin. Við sáum hann
nálgast. í skyndi tók ég saman
öll verkfærin okkar — hamar,
skrúfjárn, litla sög, þjöl og
nokkra lykla — hratt upp ein-
um kvistglugganna, sem getið
hefir verið, og kallaði til tveggja
Englendinga, sem voru niðri í
kastalagarðinum:
„Hérna koma verkfærin —
bjargið þeim fyrir alla muni!“
Annar Englendinganna var
Lockwood og hann áttaði sig á
svipstundu. Glugginn, sem ég
stóð við, hafði aldrei verið opn-
aður, síðan Colditz hafði verið
breytt í fangelsi. Verkfærin flugu
niður í garðinn, og Kenneth safn-
aði þeim saman fyrir augunum
á undrandi þýzkum verði, en
síðan hraðaði hann sér til inn-
gangs Pólverja. Verkfærin voru
horfin, þegar vörðurinn, sem
staðið hafði rétt hjá, hafði átt-
að sig á því, sem hafði verið að
gerast.
En ekki var þessu lokið
þannig, því að næst kom ég, þar
eð ég stökk út um gluggann í
sama mund og þýzki undirfor-
iníinn leit gegnum gatið á gaflin-
um og byrjaði að miða skamm-
byssu sinni ógnandi. Ég var orð-
inn leiður á að dúsa í einangrun,
og þetta mundi kosta enn einn
mánuð, sem mig langaði ekkert
ti’: að fcrna. Þótt snjónum hefði
verið mokað úr kastalagarðin-
um var þar hálfs þumlungs lag,
og það dró örlítið úr fallinu,
sem var sjö metrar, þegar ég
hafði rennt mér þrjá metra nið-
ur eftir niðurfallinu frá þakrenn-
unni. Ég stökk út um gluggann,
rann einhvern veginn og stökk
niður í garðinn, kom illa niður
og skall með andlitið á grjót-
inu. Ég var með lambhúshettu,
svo að aðeins sá í nef og augu,
en auk þess var ég mjög mikið
klæddur, svo að varðmanninum,
sem var naumast búinn að ná
sér af fyrri undrun, hlýtur að
hafa sýnst, að þarna væri um
mann frá Marz að ræða. Hann
stóð eins og lamaður, þegar ég
brölti á fætur og stökk af stað,
svo að ég komst undan. Ewing
og McKenzie komu ekki á eftir
mér, því að Þjóðverjinn hafði
getað brotizt gegnum vegggatið
inn til þeirra og beint skamm-
byssu sinni að þeim, svo að þeir
töldu hyggilegast að gefast upp.
Eftir þetta urðum við fyrir
öðru óhappi, sam snerti fyrst og
fremst Hollendinga. Þeir bjuggu
á hæðinni fyrir ofan okkur og
höfðu orðið þess áskynja, að lóð-
réttur gangur var í útvegg kast-
alans. Þetta voru salernisgöng frá
miðöldum. Hollendingar rákust
líka á leynitröppu af tilviljun,
en ekki var hægt að átta sig á
henni. En til allrar óham-
ingju lá leynitrappa þessi aðeins
upp á næstu hæð fyrir ofan og
kom þess vegna ekki að tilætl-
uðu gagni.
En lóðrétti salernisgangurinn
lofaði góðu. Vandy tókst að gera
ágætlega falið op á hann úr sal-
erni Hollendinga. Var opið um
metra frá gólfi og lokað með
stórum, steyptum steini, en á
hann og samskeytin var skvett
blöndu úr legi þeim, sem Þjóð-
verjar notuðu til ræstingar,
kreósóti og tjöru, svo að jafn-
vel slyngasti snuðrari mundi
ekki geta fundið á lyktinni, að
ekki væri allt sem skyldi. Vandy
sneri sér til mín og hét að veita
okkur Englendingum hlutdeild í
flóttatilraun um salernisgöngin,
ef við legðum til gangagrafara,
sem gætu grafið göng frá botni
salemisins. Þetta var ekki mikl-
um andkvæðum bundið. Ég út-
vegaði honum Jom Roger, sem
verið hafði aðili að hinum frægu
jarðgöngum í fangabúðunum í
Laufen. Höfðu verið notaðar
hvorki meira né minna en 1200
rúmfjalir til að halda lofti þeirra
uppi. Einnig benti ég Vandy á
Rupert Barry, annan góðan
gangagrafara frá Laufen.
Roger og Barry hófust handa
um að grafa göngin ásamt nokkr-
um hollenzkum aðstoðarmönn-
um, en verkið var erfitt, og brátt
komu þeir niður á ltlöpp. Þeir
höfðu unnið við þetta í viku,
þegar Þjóðverjar létu til skarar
skríða. Það lá í augum uppi, að
þeir höfuð komið fyrir hlustun-
artækjum umhverfis kastala-
vegginn. Gangagrafarar okkar
voru annars þaulreyndir menn,
sem vissu, hvernig þeir áttu að
fara sem leynilegast að öllu og
forðuðust heimskuleg mistök.
Samt var þeim komið á óvart.
Priem birtist allt í einu í kastala-
garðinum og stefndi beint að
þeim stað á kastalaveggnum, þar
sem salernisgangurinn kom niður
á jafnsléttu. Hann lét menn sína
ráðast á vegginn á ákveðnum
stað, og innan tíu mínútna hafði
þeim tekizt að rjúfa gat á hann.
Einn Þjóðverjanna teygði höfuð
og handlegg inn í salernisgöng-
in og lýsti þau upp með vasa-
Ijósi.
En gangagrafararnir höfðu haft
tóm til að klífa upp úr göngun-
um — þeir notuðu kaðalstiga,
sem gat þó aðeins haldið öðr-
um í senn — og Vandy var ein-
mitt að flýta sér að draga stig-
ann upp, þegar Þjóðverjar kom-
ust gegnum vegginn. Ef Vandy
hefði verið tveim — þrem sek-
úndum fljótari, hefði endi kaðal-
stigans verið horfinn, og Þjóð-
verjar ekki haft neina hugmynd
um, hvar op var á salernisgöng-
unum. Það er ósennilegt, að þeir
hefðu gert ráð fyrir, að hægt
væri að finna op á jarðgöngunum
uppi á þriðju hæð.
Vandy hafði gert sér vonir um,
að Þjóðverjar hefðu ekki séð til
hans, þegar hann dró kaðalstig-
ann upp, en það var misskiln-
ingur. Þeir komust skömmu síð-
ar að opinu á salemisgöngunum,
og auk þess fundu þeir turn-
herbergi, sem Vandy geymdi í
dýrmætan útbúnað, þar á meðal
fjóra þýzka einkennisbúninga og
hina þöglu „hjálparmenn" hans,
þegar efnt var til nafnakalls og
nauðsynlegt var að blekkja Þjóð-
verja svo að verulega munaði
um.
FramhaM í næsta blaði.
£Q — VIKAN 7. tbl.