Vikan - 20.02.1964, Blaðsíða 46

ræddum aðskilnaðarmálið, en
þegar liann talaði um það sem
þjóðarnauðsyn, að lögreglunni
hefði nú verið heimilað að
stinga mönnum i tugthús í 90
daga, án þess að leiða þá fyrir
dómara þá var mér öllum lokið.
íg sagði honum, að á aðskiln-
aðarpóiitik Verwoerds vildi ég
engan dóm Jeggja að sinni. Ég
væri kominn hér til þess eins
að lilusta á það, seni mér væri
sagt, en þessir 90 dagar væru
þjóðarsmán, andstyggilegt uppá-
tæki, sem verðskuldaði fyrirlitn-
ingu allra siðaðra manna. Ég
sagðist telja mér það mikinn
sóma ef einhvör lögreglusnuðr-
arinn vildi gera mig landrækan
vegna jiessara ummæla. Hvers
vegna 90 dagar- Þvi ekki 10 ár
eins og hjá Nkrumah? Hvers
vegna ekki dýrðarríki Stalins
sáluga? Hvers vegna ekki Síber-
ía eða gasklefar Hitlers?
Sjálfum fannst mér að ég hefði
kjaftað þennan ritstjóra í kút-
inn. Ef til vill er j)að vitleysa
tóm, og vel má vera, að þetta
þvarg okkar leiði lil þess eins
að Noord Traansvoler segi að
úti á íslandi sé ekkert nema
kommúnistapakk. Ég kæri mig
alveg kollóttan. Um aðskilnað-
arpólitíkina tala ég ekkert að
sinni. En fari þessir 90 dagar
til fjandans. Og Verwoerd sjálf-
ur á eftir. Fari hann hgra til
fjandans.
„Ég er vanalega kominn út
til þess að líta eftir piltunum
um fimmleytið, en sé ég þreyttur
þá fer ég stundum ekki á fætur
fyrr en klukkan ö“ sagði Jósep
hóndi og dró ýsur klukkan rúm-
lega 9 í gærkvöldi. „En við
förum líka snemma að sofa“
bætti Marta við. Þetta var mjög
kurteisleg en þó ótvíræð bend-
ing um það til okkar félaganna,
að við ættum að mælast til þess
að fara í háttinn.
Það gerðum við líka og þess
vegna sit ég nú klukkan sjö
að morgni við skrifborð Jóseps
og rita á minnisblöð mín með-
an Denis rakar sig, Jósep lítur
eftir gróðursetningu nýrra á-
vaxtatrjáa og Marta tilreiðir
morgunverð. Ilún hefir lofað
að gefa mér að borða nákvæm-
lega stms konar rétt og þann
sem Svertingjarnir búa til úr
korninu — „mealiemeal“. Það
verður fróðlegt að borð^i hann.
Við fórum snemma í gærmorg-
un frá Potgieterus .Förinni var
heitið til Pietersburg, þar sem
Denis hitti einn af sínum um-
hoðsmönnum að máli. Næst átti
hann erindi vjð mann í Tzaneen,
en við ákváðum að koma á leið-
inni við i þeirri deild Háskóla
Suður-Afríku, sem er ætluð 'Ban-
tunegrum og staðsett er í héraði,
sem er milli Pietersburg og Tza-
neen.
Við vorum óheppnir. Það var
komið vetrarfrí i skólanum,
— VIKAN 8. tbl.
nemendurnir farnir heim og
eini svarti prófessorinn, sem þar
starfar, hafði farið í ferðalag.
Hér virtust allar bjargir bannað-
ar. Það hljóp illt í mig og ég
sagði við livita ritarann, sem
okkur liafði verið ráðlagt að
tala við:
„Eins og ég sagði yður er ég
hingað kominn til þess að reyna
að liitta að máli einlivern Svert-
ingja, sem hefir notið þeirrar
menntunar hvítra manna, sem
þið segizt veita þeim, en ef það
er svo, að í þessu myndarlega
nýja háskólahverfi finnist eng-
inn læs og skrifandi Bantumað-
ur, þá er ekkert annað fyrir okk-
ur að gera en að þakka móttök-
urnar og aka á brott héðan.“
„Þér getið náttúrlega reynt að
tala við skólastjóra gagnfræða-
skólans.“
„Er það Bantumaður?“
„Já víst er hann það.“
Þetta voru tildrög þess að við
gengum út að nýrri byggingu,
sem raunar var ekki nema hálf-
gerð. Það var verið að vinna
við aðra aðalálmuna af tveim,
sem fullgera á. Þetta er mjög
vistlegur skóli, og myndi þykja
mikil bæjarprýði hvar sem væri
á íslandi.
Peter D. Mashabela tók erindi
okkar mjög ljúfmannlega. Hann
bað afsökunar á að hér væri
allt enn ekki komið i það horf
sem vera ætti, eðlisfræðitækin
ekki öll tilbúin, og enn vantaði
ýmsar handbækur og hjálpar-
gögn. En af þvi sem við sáum
í skólatækjageymslunni var
greinilegt, að hér var allt á réttri
leið. Ég sagði Mashabela, að ég
hefði lika einu sinni kennt við
skóla, sem var í smíðum, og
skildi þess vegna mætavel það,
sem hér væri i deiglunni. Masha-
bela er kannski ekki laglegur á
kvarða okkar Evrópumanna, en
liann er ekki með þennan of-
boðslega stóra rnunn margra
Bantumanna og nefið á honum
er heldur ekki mjög flatt.
Mesta andlitsprýði lians er
tennurnar, sem brosmildi hans
gerir svo athyglisverðar.
Saga hans er á þessa leið.
Hann fæddist árið 1920 að
Zebediela í Norður-Transvaal, en
það er um 00 km hér fyrir norð-
an. Faðir hans var verkamaður.
Ég bað ekki um nánari skilgrein-
ingu á því, en vegna þess, sem
síðar kom fram, geri ég ráð fyr-
ir að hann hafi verið vinnu-
maður á sveitabæ. Ólæs var hann
og óskrifandi. íbúðin var „liut“
— kofi. Börnin voru 6. Þegar
Peter var 9 ára gamall hóf hann
nám í trúboðsskóla lútherskrar
kirkjudeildar. Öll börn í ná-
grenninu áttu þess kost að sækja
skólann. Hann lauk barnaskóla-
námi 10 ára gamall. Gagnfræða-
skólanámi lauk hann tvitugur.
Hann langaði fil að halda áfram
námi vegna féleysis þurfti hann
að vinna fyrir sér með kennslu-
störfum i tvö ár. 25 ára gamall
lauk hann svo kennaraprófi og
hóf kennslu við skólann, þar
sem hann útskrifaðist. Hann hóf
háskólanám með kennslustörfum
og stundaði á vixl nám og
kennslu. Árið 1962 lauk hann
háskólaprófi, B.A. i ensku.
Þegar nýi gagnfræðaskólinn
var opnaður liér í sl. marzmán-
uði tók hann við skólastjórn.
Kennararnir eru tveir, auk Mash-
abelas. Nemendur eru nú 87 á
aldrinum 14—19 ára. Námstím-
inn er 3 ár. Þeir eru vitanlega
allir Bantunegrar. Þeir eiga
heima í nágrenninu, en hér er
fjölmenn byggð Bantumanna, og
er ráðgert að hér verði eitt af
héruðum hinnar takmörkuðu
sjálfstjórnar, svipað þeirri, sem
nú er að komast á í Transkei.
Mash'abela býr með konu
sinni og börnum í skólastjóra-
íbúð liér i grenndinni. Árskaup
hans samsvarar 90 þúsundum
íslenzkra króna. Aðspurður
sagði hann, að hvitur kennari
hefði miklu meira kaup, en hann
gat þess lika, að vegna þess að
hann er Bantumaður þá hefði
hann ekki þurft að greiða nema
sem samsvarar 10.800 krónum
á ári fyrir fæði, húsnæði og
kennslu í háskólanum, en fyrir
það greiða nemendur sem svarar
60 þúsundum króna í liáskól-
um hvítra.
Ég spurði Mashabela, hvort
hann teldi að stjórnin gerði
nægjanlega mikið til þess að
tryggja Bantumönnum möguleika
til þess að afla sér menntunar.
Hann sagði, að miðað við að-
stæður þá væri engin ástæða
til þess að kvarta, og þó að í
ýmsu væri ábótavant, þá væri
það áreiðanlegt, að hvergi i
Afríku væri svörtum mönnpm
jafn auðvelt að komast til
mennta og hér í Suður-Afriku.
Við skoðuðuin skólann. Hann
var hinn prýðilegasti þegar frá
eru dregin borðin. Þar var allt
samvaxið, skáborð og bekkur,
eins og við áttum að venjast
heima.
„Við höfum ekki ráð á að
kaupa laus horð og stóla“ sagði
hann. Ég nennti ekki að svara
því, en auðvitað er það ekki
dýrara.
Á gönguferð okkar um skól-
ann sá ég konu og karl sitjn
sainan við borð. Þau voru að
drekka te og borða brauð. „Þetta
eru samkennarar mínir“ sagði
Máshabela. Það var mikil hunda-
heppni. Nú gat ég lika fengið
æviágrip þeirra.
En ég varð fyrir dálitlum
vonbrigðum. Ég liafði vonað að
Iiitta hér fyrir fólk, sem alið
væri upp í leirkofum eins og
skólastjórinn, en svo var ekki.
'Bæði voru þau komin af fólki,
sem notið hafði menntunar. Um
þau er þetta að segja: í fáum
orðum:
Frú B. N. Ntsanwisi fæddist
í Transkei, árið 1923. Bæði voru
foreldrar hennar kennarar.
Börnin voru 8. Hún fór fyrst
í skóla 5 ára gömul. Hún lauk
prófi við kennaraskóla í Fort
Ilare og síðan háskólaprófi i
uppeldisfræði. Svo hóf hún
kennslustörf og réðist hingað
þegar skólinn var tilbúinn. Hún
er gift manni, sem er fyrirlesari.
Kaup hennar samsvarar 3600
krónum á mánuði. Hún hefir
dvalið 6 mánuði við nám í Sviss-
landi og spurði í upphafi, hvort
við ættum heldur að spjalla
saman á frönsku eða ensku.
UNGFRU YNDISFRIÐ
býður yður hið landsþekkta
konfekt frá N Ó A.
HVAR E R ORKIN HAHS N OA1
Það cr alltaf saml leikurlnn í hénni Ynd-
isfríð okkar. Hún hefur falið örkina hans
Nóa einhvers staðar f blaðinu og heitlr
góðum verðlaunum handa þeim, sem getur
fundið örkina. Verðlaunin eru stór kon-
fektkassi, fullur af hezta konfekti, og
framleiðandinn er au.ðvitað Sælgœtisgerð-
In Nói.
Nafn
Heimili
Örkin er á hls. •
Síðast er dregið var hlaut verðlaunin:
ÁSTA JÓNASDÓTTIR,
Gunnarsbrcmt 28, Rvík.
Vinninganna má vitja á skrifstofu
Vikunnar.