Vikan - 02.06.1966, Blaðsíða 18

Heilaþveginn i
Kfna
síðasti tiluti
1
p pc □
3

MORRIS WILLS SEGIR FRA DVÖL SINNI
í K(NA EFTIR HEILAÞVOTTINN, FRA
KYNNUM SÍNUM AF STÚLKUNNI SEM
HANN KVÆNTIST OG HVERNIG REYNT
VAR AÐ STÍA ÞEIM ( SUNDUR. NÚ ERU
ÞAU FLUTT TIL BANDARlKJANNA.
Heim kominn eftir 15 ár, segir
Morris Wills frá lifinu i Kína.
Taíjúan er höfuðborg í fylkinu Siansí. Þetta er
frumstæð borg, loftslagið slæmt og ekki bæta
hræðilegir sandstormar þessara slóða úr skák.
Allt var morandi í óhreinindum.
Draumur minn um Kína sem óskaland jafn-
réttisins tók skjótlega að leysast upp, þegar ég
kynntist raunveruleikanum innanlands. En nokk-
urt öryggi fylgdi þó lífinu þarna. Að minnsta
kosti gat maður verið viss um að fá að éta. En
ég komst líka fljótlega að því, að hvers útlend-
ings í Kína er gætt, bæði af lögreglunni og af
manni, sem hefur fengið það verkefni ( hendur
að komast í kunningsskap við hann og verða
vinur hans. Hver útlendingur í Kína á sér slíka
„barnfóstru".
Að loknu námskeiði ( Taíjúan sendu Kínverj-
arnir nokkra okkar í skóla, aðra í landbúnaðar-
vinnu og enn aðra ( verksmiðjur. Ég var einn
af ellefu, sem haustið 1954 hófu nám við Al-
þýðuháskólann í Peking. Þar vorum við ( tvö ár
við tungumálanám og stjórnmálalega þjálfun.
En ekki leið á löngu áður en sundrung og
óánægju fór að gæta í okkar hópi. Við vorum
orðnir dauðleiðir á ádeilufundunum og á því að
sjá alltaf sömu andlitin. Þrír okkar manna, sem
unnið höfðu á samyrkjubúum, sneru aftur til
Bandaríkjanna. Það hafði mikil áhrif á okkur.
Dag einn kom túlkurinn okkar til mín og
sagði að gamall vinur vildi heilsa upp á mig.
Sá reyndist vera Kínverji ( einkennisbúningi
hersins og vopnaður skammbyssu. Hann sagði
að við hefðum sézt í Kóreu, en ég mundi ekki
eftir honum. Hann sagðist hafa lesið sjálfsæfi-
sögu, sem ég hafði skrifað ( fangabúðunum,
og nú vildi hann vita, hverskonar kjarnorkuver
það hefðu verið, sem ég hefði staðið vörð yfir
í Nýju AAexíkó, og hvort ég gæti gert uppdrátt
af þeim. Þetta með bomburnar og Nýju Mextkó
var ein af mörgum lygum, sem ég hafði fundið
upp á á þeirri tíð. Mér brá hastarlega og það
kostaði mig óhemju fyrirhöfn að sannfæra hann
um, að ég hefði aldrei komið nálægt neinum
atómbombum. Enn í dag er ég ekki viss um, að
hann hafi trúað mér.
í ársbyrjun 1956 fór ég fram á að verða flutt-
ur frá hópnum og að mér yrði fengið starf í
verksmiðju. Ég vildi losna úr tengslum við landa
mína í bráðina og komast í umhverfi, sem væri
algerlega kínverskt. En greinilega höfðu Kín-
verjarnir enn ekki gefið upp alla von um, að
þeim gæti orðið eitthvað úr mér, því þeir buðu
mér — einum úr okkar hópi — námsdvöl við
Pekingháskóla. Það var frábært tækifæri. Ég
var eini Bandaríkjamaðurinn þar.
Það var töluvert af útlendingum við háskól-
ann, aðallega frá Austur-Evrópu, nokkrir Kóreu-
menn og einhverjir Víetnamar. Allir voru vinir.
Allir vissu að ég var Bandaríkjamaður, því ég
lék miðherja í körfuboltaliði háskólans. Þessi
tími varð minn ánægjulegasti í Kína. Að leikj-
um loknum vorum við vanir að fá okkur núðlur
í veitingastað og svo lékum við mahjong.
En svo komu „blómin hundrað" til sögunnar,
þegar Maó Tsetúng taldi sig svo öruggan í sessi
að hann vildi láta alla kveða upp úr um skoð-
anir sínar. A svipstundu voru múrar og veggir
í námunda við háskólann orðnir alþaktir plaköt-
um. Textarnir á þeim voru fujlir af gagnrýni.
Menn fóru að halda ræður og fordæma Kóreu-
stríðið, sökum þess, hve mikið fé það hafði kost-
að rtkið. Jafnvel flokkurinn var gagnrýndur.
Nokkrir gengu meira að segja svo langt, að þeir
töluðu vel um Bandaríkin.
Hálf önnur vika leið unz flokkurinn tók ( taum-
ana. Ollum var sagt að skrifa hrós um flokk-
inn og stjórnina. Flokkurinn kom á fundum, þar
sem menn voru látnir gagnrýna sjálfa sig og
aðra af mikilli hörku. Margir urðu að þola það,
að klögumál væru þulin yfir þeim marga daga
í röð. Svo hófust sjálfsmorðin. Ég sá stúdent
standa upp á einum klögunarfundinum og
stökkva út um glugga. Aðrir hengdu sig eða
drekktu sér í brunnum. Menn hurfu — fjöldi
fólks var sendur í nauðungarvinnubúðir. Þaðan
af var Kína öðruvtsi en fyrr.
Og 1959 varð allt ( einu ekkert til að borða.
Tilraunin að steypa samyrkjubúunum saman (
kommúnur hafði tekizt heldur illa. Fólk varð að
standa í biðröðum til að ná sér í þó ekki væri
nema eitt kálblað. Fólk streymdi utan úr sveit-
unum inn í borgirnar, en þar var ástandið engu
betra. ( þrjú ár voru allir svangir, óhreinir,
klæddir druslum og ákaflega vonsviknir.
Þar eð útlendingar fengu að verzla ( sérstök-
um búðum, komu kínverskir vinir mínir til m(n
og sögðu mér, að börn þeirra syltu og að konur
þeirra væru örmagna af hungri. Þeir spurðu
kurteislega, hvort ég gæti kannski keypt fyrir
þá dós af niðursoðnum sardínum. Ég keypti fyr-
ir þá eins mikið og ég gat. Á þremur árum
keypti ég að minnsta kosti þúsund sardínudós-
ir.
Gamalmenni og börn fóru að deyja eins og
flugur. Það var ekki óalgengt að sjá ungbarns-
lík við veginn — þar sem aðstendurnir höfðu
skilið það eftir. Einn okkar Bandarlkjamannanna
missti barn. Hann vann ( verksmiðju og bjó við
jafnslæm kjör og Kfnverjarnir. Hann varð mjög
bitur og fór frá Kína löngu á undan mér. En það
var engu síður sárt fyrir Kínverjana að sjá börn
sín svelta ( hel.
Þegar hér var komið, hafði ég glatað allri
samúð með kommúnismanum, en þó get ég varla
sagt, að ég hafi þá verið orðinn andkommún-
isti. Annars mátti ganga að því vísu, að þeim
mun lengur sem útlendir stúdentar námu við
Jg VIKAN 22. tbl.