Vikan - 12.10.1967, Blaðsíða 35

Vasilis eða mínu og beið eftir pabba á sama hátt og afi og
frændi minn 'Alexander Svanidze. Honum hlýtur að hafa
verið það ógeðfelt, því hanu andvarpaði tíðum og var
greinilega í slæmu skapi.
1938, þegar Alexander Svanidze og kona lians og maður
Önnu frænku, Stanislav Redens, höfðu öll verið liandtekin,
kom Pavel frændi aftur og aftur til pabba til að tala máli
starfsbræðranna, sem höfðu orðið holskeflunni að bráð.
Það gerði ekkert gagn. Haustið 1938 fór Pavel til Sotsi í
orlofi. Þegar hann kom aftur, komst hann að raun um, að
hver og einn starfshræðra hans var horfinn. Pavel lézt af
hjartaslagi í skrifstofu sinni. Bería spann upp ýmsar sögur
um lát Pavels og reyndi án afláts að telja pabba trú um þær.
Sú langsóttasta var sú, að kona Pavels hefði eitrað fyrir liann.
Fullum áratug síðar, 1948, lét Bería ákæra ekkju Pavels
fyrir njósnir og að hafa fyrirfarið eiginmanni sínum á eitri
og henui var varpað í fangelsi. Hún og Anna Redens —
Redens sjálfur var skotinn 10 árum áður — voru dæmdar
til 10 ára einangrunarvistar. Hvorug var látin laus fyrr en
1954.
Anna Redens var gæzkan sjálf holdi klædd, lioldtekja liins
fullkomna og óbrigðula kristna anda sem fyrirgefur allt
og öllum. Kristilegt umburðarlyndi liennar fór ævinlega illa
i taugarnar á pabba, sem kallaði hana „skoðanalausan asna“
og lét í ljósi þá skoðun, að „svona gæzka er verri en noklcur
illska.“
Hún var einu sinni mjög fögur. Hún giftist ung, fitnaði
og hætti að hirða um útlit sitt.
Anna frænka tilbað mann sinn, Stanislav Redens, pólskan
bolsévíka og gamlan samstarfsmann Dzerezhiniskýs. 1
hennar augum var hann og er enn hezti og lieiðarlegasti
maður, sem nokkurn tíma hefur verið uppi. Það er sagt,
að Redens hafi verið harðlyndur, að hann hafi verið fullur
af gorgeir og þyldi ekki, að honum væri mótmælt. En um
það treysti ég mér ekki að dæma.
Eftir borgarastyrjöldina varð hann leiðandi tsékisti í
Úkrainu, síðar var hann sendur til georgísku tsékunnar.
Þar lenti hann fyrst í útistöðum við Bería. Þeir fengu
gagnkvæma andúð hvor á öðrum við fyrstu sýn.
Ég mun síðar ræða aftur um Bería, sem virðist hafa verið
í djöfullegum tengslum við alla okkar f jölskyldu og þurrkað
út röskan lielminginn af henni. Hefði ekki komið til óskilj-
anlegur stuðningur pabba, sem Bería vann með lymsku
á sitt vald, hefðu Kiroff og Ordzónikidze og allir hinir, sem
þekktu Transkákasus og voru kunnugir borgarastyrjöldinni
þar, stöðvaði framgang hans. Þeir voru að sjálfsögðu þeir
fyrstu, sem hann afmáði, um leið og hann fékk tækifæri til.
Útnefning Beria sem yfirmaður N. K. V. D. (skammstöfun
fyrir „Nardony Kommisariat Vnutrennitz Del“, — þjóð-
nefnd innanríkisráðuneytisins“, dulnefni á leyniþjónust-
unni. Þýð.) hoðaði Redens ekki gott. Hann starfaði við
N. K. V. D. í Kasakstan og hann og f jölskylda hans hurfu
til Alma Ata. Hann fór með þungu geði og sást ekki framar.
Allt til enda reyndi hann, eins og Pavel frændi, að tala
máli fólksins. Pabbi þoldi ekki minnstu tilraunir til að hafa
áhrif á skoðanir hans. Þegar hann hafði einu sinni útrýmt
einhverjum úr hjarta sér, þegar hann hafði einu sinni
skipað einhverjum á bekk með óvinum sinum, var ógern-
ingur svo mikið sem að tala um þá manneskju. Honum
var gersamlega fyrirmunuð sú hugarfarsbreyting, sem gert
hefði getað íinyndaðan óvin að vini á ný. Þegar liann liitti
þá hvern um sig í hinsta sinn, var eins og hann væri að
skilja við þann, sem liklega væri ekki vinur lengur, raunar
þegar óvinur.
Anna frænka og hörn liennar komu aftur til Moskvu,
eftir að Redens var handtekinn. Öfugt við konur annarra,
sem horfið höfðu, fékk hún að halda íbúð sinni. En hún
mátti ekki lengur koma heim til okkar. Þar sem ég var
aðeins 11 ára, þegar Jietta var, skildi ég ekki hvað gerzt
hafði. Hvert voru allir farnir?
Anna frænka neitaði að ti úa jiví eitl andartak, að maður-
inn hennar væri vondur, óheiðarlegur maður og óvinur
sovézku þjóðanna. Hún neitaði að trúa þvi, að hann hefði
verið skotinn, þótt pahbi væri svo miskunarlaus að segja
henni það 1938 eða 39.
Einhver stakk upp á því, að hún skrifaði endurminningar
sínar, skólastúlkuritgerð um sina eigin ævi og Allilújeffana
og Byltinguna. Hún var ekki nægilega vel skrifandi til að
gera það sjúlf. En hún sagði ritstjóra að nafni Nina Bam
sögu sína.
Pabbi varð ofsareiður, þegar hókin kom lit 1947. Hroða-
legur ritdómur hirlisl í Pravda, dómur, sem var óhæfilega
ruddalegur, hroðalega ósanngjarn og fullur af kreddum.
Beizkuslu athugasemdirnar geta aðeins hafa komið frá
pabba.
Allir urðu dauðhræddir, það er að segja allir nema Anna
frænka. Hún lét sem liún sæi ekki ritdóminn. Ekki var
hún lieldur lirædd við pabba. I hennar augum var hann
aðeins venjulegur maður. Hún hló og sagðist vera að vinna
að næsta bindi.
En til þess gafst lienni ekki tækifæri. 1948, þegar ný
holskefla hreinsana dundi yfir og sendi aftur í dýflissu
þá sem þegar liöfðu afplánað 10 ára dóma frá árinu 1937,
var ekki einu sinni önnu frænku minni hlíft. Hún var
handtekin ásamt Línu Stern, félaga í Vísinda og listafélag-
inu, ásamt Lósovski, og konu Mólótoffs, Pólinu Semsju-
sinu, gamalli og náinni vinkonu mömmu. Hún kom aftur
sex árum síðar, vorið 1954. Hluta timans var hún í einangr-
unarvist. En lengst af var hún í sjúkrahúsi fangabúðanna.
Bölvun arfgengninnar, — geðklofi sem ófsótti ætt mömmu
— lagði hana undir sig.
Nú eru niu ár liðin og Anna frænka er lieldur betri.
Hugur hennar reikar ekki lengur. Stundum ræðir hún þó
ofurlítið við sjálfa sig um nætur.
Hún verður ævareið, þegar fólk talar um „persónudýrk-
un.“
„Það ýkir. Það er alltaf verið að ýkja í þessu landi“, segir
hún fyrirlitlega. „Nú kennir það Stalín um allt. En hann
átti ekki gott sjálfur. Við vitum, að líf hans var ekki dans
á rósum. Það var ekki svo einfalt. Hugsið um allan þann
tíma, sem hann dvaldi í Síberíu. Við megum ekki gleyma því.
Og við megum ekki gleyma því góða, sem hann geröi.
Anna Redens dó í ágúst 1964, í annexíu Kremlsjúkrahúss-
ins utan við Moskvu. Eftir að liún var í fangelsi hafði hún
sjúklegan ótta af læstum djTiira, en þvert ofan í mótmæli
hennar var hún læst inni nótt eina á sjúkrastofu. Næsta
morgun íannst hun latin. Framhjald í ns&sta. blaöi.
4i. tbi. viKAN S5