Vikan - 04.04.1968, Blaðsíða 39

r
UafltíÍarkaríi/'
I N N I
<j Tl
BÍLSKLRS
HLRÐIR
Dnni- & Útikuriir
H □. VILHJALMSSDN
RÁNARDÖTU 1?. 5ÍMI 19669
Þriðja Alheimi. Hann var svo alúð-
legur að bjóða stjórninni til sölu
leyndarmál um himingeyminn — að
vísu gegn ríflegri greiðslu í gulli.
Jafnvel þessi gestur, sem greinilega
var ekki vel heill á taugum, var
yfirheyrður rækilega áður en hon-
um væri vísað frá.
— I þessari grein rannsókna veit
maður aldrei hver lýgur og hver
ekki, segir Condon.
Stríö í Evrópu miðri
Framhald a£ bls. 49
hvernig byrjuðu þessi ósköp?
Ábyrgðin hvíhr hvað helzt á
ítölskum málafærslumanni sem
Orlando hét. Hann var íormað-
ur ítölsku sendineíndarinnar,
sem mætti í Versölum þegar
samið var þar eítir fyrri heims-
styrjöidina. Austurríld var þá
meðal hinna sigi'uðu, svo að lítt
var hikað við að breyta ianda-
mærum þess. Orlando hafði með
sér landabréf af Týról, hafði
dregið línu, þar sem hann vildi
að löndum skipti með ítölum
og Austurríkismönnum og gefið
öllum stöðum sunnan linu þess-
arar ítölsk nöfn. Sumir hinna
íulitrúanna höfðu óijósa hug-
mynd um hverskonar fólk bjó
þarna í Suður-Ölpunum, og var
Wilson Bandaiíkjaforseti þeirra
á meðal. Þessi purkunariausa
fölsun ítalans tókst því framar
öilum vonum hans. Italía fékk
Týról að Brennerskarði. Þegar
Wilson gerði sér ljóst hvernig
á hann hafði verið leikið, varð
honum að orði::
— Þessu bjarga Suður-Týról-
ar sjálfir við. Þeir eru engir
aumingjar.
Síðan eru nú hðin fjörutíu og
sjö ár. Á þeim tíma hefur Aust-
urríki öðru sinni ient öfugu
megin í stríði, og ítalir ríkja
enn í Suður-TýróL Týrólunum
er hi-einasta ráðgáta hversvegna
Samemuðu þjóðnnar skipta sér
ekkert af vandamáh þeura, og
það er skiljanlegt þegar hlustað
er á það, sem þeir hafa fram að
færa.
Reynt hefur verið að bera í
bætiíláka fyrir ítah með því að
benda á, að andstæðingar þeirra
séu nákvæmlega eins vægðar-
iausir og þeir sjálfir. Frelsis-
hetjur Suður-Týróls eru harð-
snúnir og kænir skæruliðar, sem
sjaldan tekst að festa hendur á.
Síðustu árin hafa þeir rofið há-
spennuleiðslur svo hundruðum
skiptir, framið skemmdarverk á
nærri fimmtíu ítölskum verk-
smiðjum og íbúðarhúsum og
meira að segja oft gert skotárás-
ir á lögreglumenn. Hversu marg-
ir hafa fallið í ófriði þessum vita
menn ekki með vissu, og tölur
þær sem báðir aðilar gefa upp
eru sagðar lognar. Að minnsta
kosti nokkrir tugir manna hafa
þegar látið lífið. í ítölskum
fangelsum sitja nú hundruð
Týróla, og hafa sumir þeirra
hlotið dóm upp á allt að þrjá-
tíu ára fangelsisvist.
í upphafi þrætunnar náði hún
til tvö hundruð og þrjátíu þús-
und þýzkumælandi Týróla, en
aðeins lítils hóps ítala. En ítal-
ir hafa beitt öllum brögðum til
að gera héraðið alítalskt og því
hvatt sitt fólk til að flytjast
þangað. Nú búa í Suður-Týról
helmingi fleiri ítalir en Týrólar.
Þeir síðarnefndu sjá hvert stefnt
er með þessu. Þeir hafa því í ör-
væntingu gripið til ofbeldisað-
gerða og nú er deilan fjarri lausn
en nokkru sinni áður.
Vopnum og sprengiefni er
smyglað til skemmdarverka-
mannanna frú austurríska hluta
Týról, enda erfitt að hafa eftirht
með öllum krákustígmn þarna
í fjöhunum, og í Austurríki er
samúð manna vitaskuld alger-
lega uppreisnarmanna megin.
ítalir gæta allra landamæra-
stöðva þarna mjög vel, svo að
annað eins þekkist nú ekki
annarsstaðar í álfunni vestan
járntjalds. Sænskur blaðamaður,
sem nýlega átti leið hér um,
spurði landamæraverðina:
— Að hverju leitið þið eigin-
lega?
— Það er miklu smyglað hér
í gegn, var svarað. — Sígarett-
um, smjörlíki — og sprengjum!
Fimmtíu metra breitt einskis-
mannsland er á milli stöðva
ítala og Austurríkismanna.
Blaðamaðurinn vildi ljósmynda
báða aðila. Austm-ríkismenn
leyfðu það góðfúslega fyrir sitt
leyti, en ítalirnir voru miklu
viðkvæmari fyrir þessháttar.
Þegar Svíinn lyfti myndavél-
inni, var hann gripinn og lok-
aður inni. Klukkutími leið með
yfirheyrslum og símtölum við
Mílanó unz landamæraverðirnir
áræddu að sleppa þessum voða-
manni.
í Suður-Týról er ítalska op-
inbert mál, en tugþúsundir Suð-
ur-Týróla skilja ekki orð í því.
Þeir eru orðnir útlendingar í
eigin landi. ítölsku lögreglu-
mennirnir spyrja á ítölsku og fá
svar á þýzku. Þeir fyrrnefndu
leggja mikið kapp á að þvinga
tungu sinni upp á landsmenn og
heyrzt hefur um veitingamann,
sem fangelsaður var fyrir að
mála framan á gistihús sitt orð-
ið „Gasthof“ í staðinn fyrir
„Albergo“.
Þessi ilhndi hafa auðvitað
spillt mjög sambúð ítaliu og
Auslurríkis og kynt undir kötl-
um heldur hvimleiðrar þjóðern-
isstefnu í báðum löndum, svo
að manni verður hugsað til forn-
vinanna Hitlers og Mussolinis.
Hjá báðum aðilum hefur. brydd-
að á ofstækisskoðunum og of-
beldisaðgerðum. í Róm marsér-
uðu nýlega sex þúsund manns
góðan spöl undir nýfasiskum
slagorðum og forustu fyrrver-
andi sjóliðsforingja í flota
Mussolinis; vildu þeir leggja
áherzlu á að Suður-Týról væri
ítalskt. í sömu borg var austur-
rískur langferðavagn brenndur
til ösku fyrir skömmu.
í Innsbruck í Austurríki situr
fyrh'liði frelsishreyfingar Suð-
ur-Týróla, Befreiungsausschuss-
ess Súdth'ol, skammstafað BAS.
Norbert Bui'ger heitir hann og
er lektor við háskóla. Hann
þykir í málílutningi minna mjög
a Adolf von Thadden, leiðtoga
hins nýnasíska NPD-flokks í
Vestur-Þýzkaiandi, og pening-
arnh' sem notaðir eru til rekst-
urs hreyfingarinnar koma að
miklu ieyti frá því landi.
BAS hefur orðið íyrh veru-
legum áföllum endrum og eins,
en alltaf rétt sig af. Flestir héldu
daga samtakanna talda þegar
ítalska lögreglan hremmdi tón-
listarmann að nafxh Gúnther
Andergassen, sem var einn for-
ustumanna þeirra. Hann lét
hræða sig til að gefa upp nöfn
flestra hinna BAS-leiðtoganna,
sem síðan voru handteknh. Um
þrjátíu meim hlutu fangelsis-
dóma, sumh allt að þrjátiu ár-
um. En BAS þoldi þetta.
Luis Amplatz hét maður, sem
var einn snjallasti sprengill
samtakanna. Ljósmyndari einn
í Innsbruck, Christian Kerbler
að nafni, sem var á mála hjá
ítölum, vísaði leigumorðingjum
þeirra á Amplatz, og myrtu þeir
hann í sæng sinni á hóteh einu
og særðu alvarlega einn félaga
hans.
Austurríki hefur aðeins sjö
milljónh íbúa en ítalía fimmtíu
og tvær, svo að maður skyldi
ætla að síðarnefnda ríkið væri
einfært um að gæta sameigin-
legra landamæra þeirra. En þó
er það svo að þrjár bataljónh
austurrískra fjallahermanna,
þrettán hundruð manns, eru nú
á verði á landamærunum til að
hindra landa sína í að fara yfh
á ítalskt land með vopn og
sprengiefni. Hafa ítalir hótað
Austurríkismönnum öhu illu ef
þeh létu þeim ekki í té þessa
vernd.
Norbert Burger hefur sagt af
þessu tilefni:
— Ég get ekki ímyndað mér
að nokkur Austurríkismaður
komi til með að skjóta á Aust-
urríkismann! Við erum undh
það búnir að deilan harðni. Úr
því að alþjóðasamtök — og þá
fyrst og fremst Sameinuðu
þjóðhnar — vilja ekki hlusta á
okkur, verður það ekki gert
nema máhð komist á alvarlegra
stig.
Þetta þýðir að von er á fleiri
sprengingum og skemmdarverk-
um og trúlega einnig manndráp-
um. ítölum er þessi landshluti
verðmætur, því að þar er fram-
leiddur nærri fjórðungur allra
útfluttningsvína þehra og tólf
prósent rafmagnsins. Austurrík-
ismönnum rennur hinsvegar
blóðið til skyldimnar, þegar
þjóðbræður þeirra í Suður-Týról
eru annarsvegar. MáUð er sam-
vizkuspurning, lögð fyrh heim-
inn. dþ.
13. tbl. VIKAN 39

W í l/^NÍ ! ■
SKARTGRIPIR
=Z=1 - □
st.
SIGMAR & PALMI
\
Hverfisgötu 16A, sími 21355
Laugaveg 70, sími 24910