Vikan - 14.01.1971, Blaðsíða 49

Maðurinn, sem glímir
við gátuna ...
Framhald af bls. 1 1.
um bættust gjarnan í blönduna til
dæmis járnsölt úr eldgosum og
brennisteinsvatnsefni — hvort-
tveggja bráðnauðsynlegt til að líf
geti orðið til.
— Svo mikið þykjumst við vita
nú þegar, segir doktor Ponnamper-
uma. — Það sem við reynum nú
er að brúa bilið á milli hinna
„hálfvöxnu" lífrænu mólekúla
(eins og pólypeptíðanna) og þeirra
sem þarf við til að lífið geti byrj-
að (til dæmis próteina).
Með ýmsu móti reynum við að
afla okkur nákvæmari vitneskju
um samsetningu gufuhvolfsins,
hitastiq þess cq önnur skilyrði. I
þeim tilqangi má fara tvær leiðir:
að rekja söau Jarðarinnar frá sköp-
un hennar til að siá hvaða breyt-
má gera ráð fyrir að hafi
átt sér stað, cg í öðru laqi að rann-
saka miniarnar sem er.n má finna
frá þeirri tíð.
Elstu steinarnir
Elstu steinarnir, sem fundist
hafa og unnt hefur reynst að
ákvarða aldur á, eru um 3,6 mill-
jarða ára gamlir. Og þegar í þess-
um steinum finnast smásteingerv-
ingar, minjar um örsmá lífsform
fyrstu tíða. Þau eru í rauninni ekki
mjög frábrugðin bakteríum nútím-
ans. Að minn'ta kosti hæfileqa
kæld og róleg til að líffræðilegur
samruni gæti orðið.
— Eftir þessu að dæma, segir
doktorinn frá Seylon, er ekki um
sérlega „langt" tímabil að ræða,
sem lífið hefur getað orðið til á. í
lengsta lagi eru það fimm hundruð
milljónir ára, en líklega ekki yfir
tvö hundruð milljónir ára.
Erfið aukaatriði
Tvö atriði rannsóknaferilsins eru
sérstaklega erfið. Annað er hvern-
ig fruman „fannst upp" — allt líf,
nema veirur, er sem kunnugt er
bvggt upp úr frumum. Hitt er
hvernig mikilvægustu undirstöð-
urnar, próteinin og kjarnasýrurn-
ar, höfðu það af að sameinast svo
að kjarnasýrurnar gætu framleitt
„raunverulegt" prótein. Starf
kjarnasýranna I lifandi frumu er
einmitt að framleiða prótein —
gegnum þó nokkra milliliði.
— Það hefur sýnt sig að pró-
teinin mynda gjarnan örsmáa
dropa sem eru næsta endingar-
góðir, segir doktor Ponnamper-
uma. — Það er ekki úr vegi að
ætla að þeir séu fyrirrennarar
frumanna. Hvernig sameiningin
við kjarnasýrurnar gekk fyrir sig
vitum við ekki — hinsvegar vitum
við að enginn hörgull var hvorki
á próteinum né kjarnasýrum fyrir
upphaf lífsins.
Rannsóknunum f Ames Research
Center verður svo einbeitt að því
að ganga fullkomlega úr skugga
um hvernig hin Iffrænu efni mynd-
uðust — hitt er þegar vitað að þau
mynduðust í stórum stíl og geysi-
hratt úr „frumandrúmsloftinu".
Talið er að blávatnsefni (cyanhy-
drogen), sem er stórhættulegt eit-
urefni, hafi haft mikla þýðingu
fyrir hin nauðsynlegu viðbrögð,
og að brennisteinsvatnsefni hafi
verið mikilvæg orkulind ásamt út-
fjólubláu geisluninni.
— Gífurlegur sægur „lífvera"
myndaðist, segir doktorinn. —
Efnafræðilegir eiginleikar þeirra
voru mismunandi, svo og orku-
lindir. Sumar lifðu á brennisteins-
vatnsefni oo önnur kannski á járn-
söltum. Fáeinar fengu orku sína
frá sýnilequ liósi en ekki útfjólu-
bláu, oq úr þeim varð smámsaman
til súrefni og vatnsefni. Þær voru
oreinilega endingarbetri en hinar
lífverurnar, og framleiddu svo mik-
ið súrefni að það fór að segja til
sín ! gufuhvoifi-nu.
Ofarir
Þetta hafði í för með sér hrak-
farir annarra lífvera. Hinar súr-
efnisframleiðandi lífverur „meng-
uðu" loftið og drápu þannig flest
önnur lífsform Jarðar, og súrefnið
sigraðist á mörgum þeim prótein-
um sem enn höfðu ekki vaknað til
lífsins og voru leyst upp í hafinu.
Aðeins fáeinar gerðir frumlíf-
vera lifðu af þessa heljarslóðarorr-
ustu, sem ekki stóð yfir í nema
nokkra tugi millióna ára. Þá hvarf
metanið og ammoníakið úr qufu-
hvolfinu og súrefni kom í staðinn.
Þar með hvarf útfjólubláa geislun-
in, sem súrefnið stöðvaði hátt upoi
í loftlögunum.
Eftir sátu sem sigurveqarar súr-
efnisframleiðandi frumlífverurnar,
fvrirrennarar iurtanna, og þaer líf-
verur sem bæði gátu lifað af at-
lögur súrefnisins og komist af á
hví lífræna efni sem „sprettan"
bió til; „súoan" sem áður var til
úr lífrænu efni var horfin.
t"''ðir betta að oátan um uonhaf
lífsins sé leyst? Bæði já og nei.
Meginatriðln eru nokkuð liós. oo
má að miklu leyti þakka það brúsa
Millers. Enn finnast líka einstaka
niðjar frumlífvera þeirra er næst-
um hurfu í stórsókn súrefnisins. En
ennþá eru margar ráðgátur óleyst-
ar.
Þetta er lífið
Framhald af bls. 9.
Lífið er miklu flóknara en sam-
anlögð verk Shakespeares. Svarið
við spurningunni um apana og
ritvélarnar verður svo til algerlega
neikvætt. A svipaðan hátt má af-
greiða spurninguna um að lífið á
hnettinum okkar hafi orðið til af
hreinni tilviljun. Margir rannsakar-
ar hafa orðið sammála um þetta.
Eitthvað hlýtur að hafa stutt lífið
fyrstu sporin, betrað möguleika
þess á að verða. Það var ekki fyrr
en á sjötta áratugnum að vísinda-
mennirnir fóru að fást við vanda-
málið með tilraunum í staðinn fyrir
að láta íhuganir og tilgátur duga
— og svarið fannst. Gremja Nóbels-
manns nokkurs yfir klaufalegum
vinnubrögðum stéttarbróður leiddi
til tilrauna, sem að margra skiln-
ingi munu um síðir leiða til þess
að takist að framleiða líf í efna-
rannsóknastofu.
Lífið varð til á Jörðinni, úr dauðu
efni, sem náttúrleg og óhjákvæmi-
leg afleiðing aðstæðna, sem fyrir
hendi voru fyrir næstum fjórum
milljörðum ára.
Gleymdu ef þú getur
getur...
Framhald af bls. 21.
að fara. Mánaðarlega varð hún að
taka af henni til þess að geta greitt
sinn hluta af húsaleigunni og matn-
um. Og samt vissi hún, að Ingi-
gerður af góðsemi sinni lét hana
alls ekki borga jafn mikið og hún
átti í rauninni að gera.
— Ef þú gætir bara fengið eitt-
hvað fast starf, sagði Ingigerður
stundum áhyggjufull, þegar pen-
ingaleysið gerði þeim lífið erfitt.
Engu að síður var henni vel Ijóst,
hversu erfitt var að fá vinnu á
þessum t(ma. Hún vissi hvaða svör
stúlkur fengu, sem biðu tímunum
saman ! biðstofum atvinnurekenda
Og hún vissi l(ka um persónulega
erfiðleika Mikaelu hvað tónlistar-
kennslunni viðkom.
— Það kærir sig enginn um að
læra á píanó núna, sagði Mikaela
jafnan döpur ! bragði. — Og þar að
auki er ég alls ekki góður tónlist-
arkennari.
Ingigerður kinkaði kolli. Jú, hún
vissi þetta mætavel. Mikaela hafði
ekkert lag á börnum. Þau hlýddu
henni ekki og báru enga virðingu
fyrir henni. Hún skildi mjög vel,
hvers vegná faðir Birgittu litlu
Bengtson vildi vera viðstaddur,
þegar dóttir hans var ! tímum.
Hann vildi fá eitthvað fyrir pening-
ana sína, eins og allir aðrir á þess-
um erfiðu tlmum eftir fyrri heims-
styrjöldina. Ef Mikaela hefði að-
eins viljað reyna að heilla þennan
karl með fegurð sinni. Hann var
reyndar miklu eldri en hún, en
hvað um það? Hún hafði einnig
kennt eldra barni hans. Nei, það
þýddi vlst ekkert. Hin kalda fegurð
Mikaelu höfðaði ekki til allra karl-
manna. Og svo skorti hana svo
mjög sjálfstraust og öryggi.
Sjálf hefði Ingigerður aldrei get-
að bjargað sér fjárhagslega, ef hún
hefði ekki notið hjálpar hinna svo-
kölluðu vina sinna, en það voru
léttúðugir og nautnasjúkir karlar,
sem komu til Stokkhólms ! við-
skiptaerindum og voru fúsir til að
greiða vel fyrir að fá að njóta fé-
lagsskapar ungrar og kátrar stelpu.
Þetta var deginum Ijósara. Birgir
var þeirra beztur, og hún var stúlk-
an hans. En hann kom ekki til
borgarinnar nema einu sinni í mán-
uði, svo að hans peningar entust
henni engan veginn. Statistahlut-
verkin, sem hún fékk hjá leikhús-
unum af og til voru svo illa borg-
uð, að sú greiðsla dugði varla fyr-
ir smjörlíki ofan á brauðið, hvað
þá smjöri. Stúlka, sem stóð ein
uppi ! veröldinni, varð að sjá um
sig sjálf. Aðrir gerðu það svo sann-
arlega ekki.
Oðru máli gegnir um Mikaelu,
hugsaði Ingigerður. Hún hafði tal-
ið sér sjálfri trú um, að hún væri
ástfangin af þessum forstjóra, sem
var víst eini karlmaðurinn, sem
hafði komið við sögu í l!fi hennar.
Hún hafði trúað á hann og treyst
honum, hjúfrað sig upp að honum
eins og krakki. En auðvitað hafði
konan hans fengið pata af öllu
saman, og einn góðan veðurdag
hafði Mikaela misst bæði verndara
sinn og einn nemanda að auki, því
að hún hafði kynnzt þessum for-
stjóra, þegar hún var að kenna
barni hans. Hvers virði hafði þessi
ást hennar verið? Og samt hafði
hún ekki viljað vera með neinum
öðrum síðan þetta gerðist, og hafði
verið treg til að koma með henni
á veitingahúsið sælla minninga.
Mikaela leit stórt á sig, þótt hún
hefði alls ekki efni á þvt.
Þar sem Mikaela sat á rúm-
stokknum sínum með bréfið !
höndunum varð henni hugsað til
vinkonu sinnar. Ingigerður hafði
ekkert sagt, en samt vissi Mikaela
mætavel, hvert álit hún hafði á
henni. Hún áleit Mikaelu með öllu
duglausa, jafnt I sínum eigin heimi
sem hennar. Hún gat ekki biargað
sér ! veröldinni, eins og hún var
eftir -stríðið: hörð, grimm og misk-
unnarlaus. Hún var óhagsýn og
viðkvæm. f senn hrædd og stolt.
Hún var dæmd til að verða undir !
lífsbaráttunni.
Skyndilega reis hún á fætur,
2. tbi. VIKAN 49