Vikan - 09.11.1972, Blaðsíða 15

, Málverk éftir Landseer af Victoriu drottningu meö tvö elztu
börn sin.
A dögum laföi Floru Hastings
vör oröiö „þungun” bannorö.
Þaö var eiginlega sama hvort
um hjónabandsbarn var aö
ræöa eöa óskilgetiö. Oröiö
þungun var hreinlega ekki
notaö. Þaö var talað um aö
konan væri i vissu ástandi, — aö
miklar vonir væru bundnar viö
ástand hennar. Einarðlegar
samræður Georgstimabilsins
hurfu meö Georgunum.
Charles Dickens, sem þá var
oröiiin frægur rithöfundur,
hneykslaöi aldrei lesendur sina
meö þvi aö tala um þaö meö
berum oröum aö einhver
söguhetjan væri þunguö, börnin
komu einhversstaðar aö, aö þvi
er virtist.
Einstaka sinnum lét hann
skina i þaö að kona væri þunguö,
eins og þegar hann lýsir konu
skáldsins i Nicholas
Nickelby. Þar segir aö hann á
einum staö: „Hún var i þvi
margþráöa ástandi, sem henni
myndi finnast ákjósanlegt, ef
hún elskaði manninn sinn inni-
lega .
Háttur hans á aö lýsa þvi
þcgar Dora Copperfield
eignaðis andvana barn, var eitt-
hvaö á þessa leið: „andinn
titraöi andartak á þröskuldi litla
fangelsisins og sveif burt á
vængjum”.
Bækur á Victoriutimabilinu
eru fullar af slikum skraut-
fjöörum. Ungfrú Matty,
„blessuð gamal konan” 1
Cranford, (hún var aöeins
fimmtug'. vissi ekki aö Martha
þjónustustúlkan hennar, var
þunguö, ckki fyrr en viku fyrir
fæöinguna.
Martha var auövitað opin-
skárri. Verkakonur uröu aö
vinna allan meögöngutimann og
flýta sér til vinnu strax eftir
fæöinguna.
En heföarfrú dró sig I hlé,
hlægilega snemma á með-
göngutimanum. Victoria
drottning var oröin miöaldra,
þegar hún hneykslaöist sem
mest yfir nýjum háttum hefðar-
kvenna, aö dansa um meö-
göngutimann, aö „dansa vals á
sjöunda mánuöi. . . Hvaö er
orðið um háttvisina?”
Hvorki heföarfrúr eöa
verkakonur höföu tök á hent-
ugum fötum um mebgöngu-
timann. Verkakonan varö samt
aö hafa rúmgóö föt, til aö geta
hreyft sig, en þá var þaö venju-
lega aöeins ein flik, en
heföarfrúin varö aö klæbast ein-
hverju dökku og hylja sig I
sjölum.
Þungaöar konur fengu ekki
sérstakt mataræöi, engan
ávaxtasafa eöa nauösynleg
bætiefni, þvi síöur aö þeim væri
ætlaö aö fá friskt loft. Aftur á
móti voru þær eggjaöár til að
borða sem mest, „borða'fyrir
tvo”, svo aö öllum likindum
voru þær orönar mjög rniklar
umfangs, löngu áöur en niu
mánuöir voru liðnir og báru
þess varanleg merki.
Þaö þótti nauðsynlegt að láta
lækni vera viöstaddan, þegar
heföarkonur og konunglegar
fæddu börn sln, en kven-
sjúkdómalæknar voru fáir og
langt á milli þeirra. Sir James
Clark var, til dæmis,
skurölæknir viö flotann, en
geröur aö hirðlækni vegna
kunningsskapar viö einn af
hinum þýzku ættingjum drotd
ningarinnar, sem hann haföi
kynnzt á þýzkum baðstað.
Fæðingar voru álitnar alger
einkamál kvenna. Ef læknir var
viöstaddur fæðingy, fór hjálp
hans fram undir laki, þar sem
annar endinn var bundinn um
háls hans og hinn um háls
hinnar fæöandi konu.
Þaö var þvi ekki undarlegt aö
svo mörg börn létust I fæöingu
og mæöurnar týndu lika alltof
oft llfi.
Jafnvel ljósmæöur fengu ekki
fræðslu. Venjulega voru það
konur, handlægnar og vanar
viö, sem aöstoöuöu viö fæöingar
og ekki sjaldan gamlar og
drykkfeldar, eins og frú Camp
hjá Dickens.
Þaö var ekkert lagt upp úr
hreinlæti, þaö var ekki fyrr en á
miöri öldinni áð ungverskur
læknir I Vínacborg (Ignaz
Philipp Semmelweis.
1818—-1865) barðist fyrir sótt-
hreinsun við barnsfæöingar og
þá fyrst fækkaöi þeim konum,
sem létust af barnsfarasótt.
Fáum árum áöur hafði
skozkur læknir f Edinborg, Dr.
Simpson, gert þá uppgötvun að
hægt væri aö svæfa konur með
kloroformi, meöan á fæöingu
stóö. Fyrsta kpna, sem naút
þeirra hlunninda, var svo ánægö
aö hún lét ^skira barniö
Anaesthesiu.
Margir uröu til aö mótmæla
slikum aögeröum og bentu á orö
bibliunnar „meö þraut skaltu
börn fæöa”, en Victoria sjálf
kraföist þess aö fá svæfingu,
þegar hún átti yngsta soninn,
. Leopold »g naut þess þá I fyrsta
sinn að eignast barn. Þar meö
var baráttan um kvalalausar
barnsfæöingar unnin.
Jafnvel þótt konan væri
hraust aö eölisfari, gat llf
hennar verið I hættu vegn^ van-
kunnáttu á sviöi barnsfæðinga.
Victoria sjálf komst á valdastól,
vegna þess aö Charlotte prin-
sessa, einkadóttur Georges IV.
var ekki leyft aö hreyfa sig um
meögöngutimann og látin boröa
eingöngu brauð og smjör, enda
þjáöist hún af blæðingum qllan
timann. Þaö var þvi ekki aö
undra þótt þróttur hennar væri
lltill, þegar að fæöingu kom.
En jafnvel þá bannaöi
læknirinn, Sin Richard Choft,
henni aö boröa og neitaöi aö
hjálpa til viö fæöingjjna méö
töngum. Barnið, vel skapaður
drengur, fæddist andvana, eftir
fimmtiu klukkustunda
þjáningar móöurinnar og
Charlotte lézt sjálf nokkru
siðar.
Sú staöreynd aö Croft læknir
skaut sig rétt á eftir, stoöaöi
hana litiö.
Þaö voru þvi margar lik-
kistur, stórar og smáar, sem
bornar voru niður stigana á
dögum Victoriu. Þaö var aö visu
hryggilegt þegar móöir og barn
létust, en þetta var aðeiris
timans rás.
Fáfræöi, óhreinindi og hjátrú
stóöu i vegi fyrir þvi aö konur
gætu öruggar fætt börn sín. Og
þótt laföi Flora Hastings léti
lifiö af öðrum orsökum, þá var
það fáfræöin og illgirnin, sem
.geröu henni leiöa slöustu líf-
dagana.
Dr. Simpson, sem kom fyrstur
réyndi kloroformsvæfingar viö
sængurkonur.
Lif hennar, fram aö þvi aö
veikindin geröu vart við sig, var
mjög skemmtilegt. Þá var þaö
álitin ákjósanleg og eftirsótt
staöa fyrir heföarkonur aö
ijpmast aö sem hirjldömur. Það
skeöi lika oft, aö þær gátu notað
stööu sina til aö ná nokkru valdi.
Þannig haföi þaö alltaf veriö.
Þær voru kunnugar einka-
málum þjóöhöföingja og stööugt
I sjónmáli konunga og
framámanna og þaö var ekki
sjaldgæft aö hiröfrúr yröu ást-
meyjar konunga og jafnvel
eiginkonur konunga.
Anna Boleyn var viö hirö
Caíherine af Aragon og hún
varö önnur kona Hinriks VIII.
Jane Seymour, þriöja könan
hans, haföi veriö I þjónustu
Onnu Boleyn.
Charles II. kom sjálfur hinni
fögru og ófyrirleitnu Barböru
Palmer I þjónustu konu sinnar
og hún notaði sér sannarlega
tækifæriö.
En frúrnar viö hirö Victoriu
áttu ekki alltaf sjö dagana sæla
á slöari árum drottningarinnar.
Sérstaklega tók þaö á heilsu
þeirra hve sjúklega drottningin
haföi mætur á fersku lofti og
kulda i vistarverum.
A köldustu vetrardögum ók
hún um I opnum vögnum og
vildi alltaf hafa kalt I her-
bergjum sinum og vesalings
hiröfrúrnar uröu aö umbera
þetta með stóiskri ró heföar-
konunnar og voru þvi oft meö
kvef, dofna fingur og nefin eins
blá og blóðiö, sem rann i æöum
þeirra.
45. TBL. VIKAN 15