Vikan - 20.09.1973, Blaðsíða 18

Aldagamlir draumar um
Fátt verkar eins örvandi á
imyndunarafliö og sögnin um At-
lantis og endalok þess. Sagan hef-
ur hrifiö alls konar menn, skáld,
heimspekinga, hugmyndafræö-
inga, leikmenn og rithöfunda. Og
þaö er alls ekki undarlegt, þvi
sagan af Atlantis er hrifandi, æs-
andi og dapurleg i aöra röndina.
Henni svipar á ýmsan hátt til frá-
sagnarinnar af aldingaröinum
Eden. Saga um horfna paradis
sem tekur hug okkar fanginn, og
lætur okkur dreyma um sæluriki,
sem kannski hefur veriö til.
Goösögnina um Atlantis er
fyrst aö finna hjá Platon i tveim-
ur frásögnum hans, Timaios og
Kritias. Þar er hægt aö lesa upp-
runalegu söguna um Atlantis.
Vitaö er, aö söguna hefúr Platon
ekki samiö sjálfur, heldur hefur
hann hana frá Egyptalandi eftir
stjórnvitringnum og skáldinu
Solon. Platon geröi sér ljóst, að
sagan var goösögn og hana bar aö
lesá með tilliti til þess, en hann'
bendi samt fjórum sinnum á,
aö frásögnin byggir aö einhverju
leyti á staöreyndum.
Hvað er þá hægt aö fullyröa
samkvæmt frásögn Platons? Er
yfirleitt nokkurt mark takandi á
henni? Hvers konar menningu er
Platon að lýsa?
Þaö er greinilegt samkvæmt
frásögn Platóns, aö endalok
Atlantis standa i nánu sambandi
viö strfö, sem ibúar þess hugöust
fara meö á hendur Egyptum og
Aþeningum. Af þvi má ráöa, aö
Atlantis var herveldi, að minnsta
kosti eins mikiö og Aþena og
Egyptaland. Auk þess er óhætt aö
fullyröa, að jaröyrkja hafi staöið i
blóma i Atlantis og ibúar þess
bjuggu við frelsi.
Atlantis þaö sem Platon lýsir,
er þróaö riki. Ibúar þess kunna aö
fara meö verkfæri og kunna aö
nota kopar, tin og brons. Þeir
kunnu einnig aö vinna úr silfri og
gulli.
Byggingarlistinni i Atlantis er
lika lýst. Höfuöborgin var umluk-
in múr, sem var um þaö bil mila á
lengd. I lýsingunni viröist hann
hafa verið dæmigeröur fyrir forn-
öldina. „Hluti steinanna var hvit-
ur, hinnsvartur eöa rauöur.Hluti
hússins var byggöur i einum lit,
en hinir voru skreyttir meö stein-
um i öörum litum”, segir Platon.
Samkvæmt þessum skrifum
Platons ætti Atlantis aö hafa átt
sitt blómaskeið á bronsöldinni,
eöa nánar tiltekiö á árunum 2000
til 1000 f. Kr.
Platon lét okkur eftir lýsingu á
Atlantis og samfélaginu þar.
Hvernig leit það út, hvar var þaö
staðsett á hnettinum, hvaöa þýö-
ingu haföi þaö fyrir þróun sög-
unnar, hvert á það rætur sinar aö
Frá þvi á timum
Platons hafa sög-
urnar um eyna,
sem hvarf, töfrað
mannkynið. Vis-
indamenn og
grúskarar hafa velt
þvi fyrir sér, hvar
þetta ævintýraland
hafi verið, en eng-
Kortið: Margir studdu þá kenn-
ingu, aö Atlantis heföi veriö eyja i
miöju Atiantshafi.
Stóra myndin: Olof Rudbeck hélt
þvi fram fyrir þrjú hundruö ár-
um, aö Atlantis heföi veriö i Svi-
þjóö og þar heföi veriö vagga
vestrænnar menningar.
rekja og hvers vegna leiö þaö
undir lok?
1 sögunni um þaö, hvernig guö-
irnir skiptu milli sin jöröinni, er
sagt frá þvi, aö sjávarguöinn
Poseidon fékk I sinn hlut eyna,
þar sem hinir fyrstu dauölegu
bjuggu. Það voru Evenor,
um hefur tekizt að
sanna það svo
óyggjandi sé. Ný-
lega hefur flokkur
ameriskra vísinda-
manna komizt að
raun um, að
Atlantis hljóti að
hafa verið úti fyrir
strönd Spánar.
Leukippe kona hans og Kleito
dóttir þeirra. Þegar Evenor og
Leukippe voru dáin, giftist Pos-
eidon Kleito. Platon lýsir nokkuö
nákvæmlega höfuöstaönum, þar
sem Atlas, elzti sonur Poseidons,
bjó, en hann var fyrsti konungur i
Atlantis.
„Mér hefur veriö tjáö, aö öll
eyjan hafi risiö snarbrött úr sjó,
en landslagiö kringum staöinn
sjálfan hafi verið flatlent og um-
lukiö háum fjöllum á alla vegu,
sem náöu allt til hafs. Allt þetta
landsvæöi sneri I suöur og var I
skjóli fyrir noröanstorminum.
Fjöllin umhverfis báru af öllu
ööru að fegurö og stórfengleik.
Þar voru auöugar, fjölmennar
borgir. Þar voru ár og litil stööu-
vötn og græn engi, sem sáu villt-
um og tömdum dýrum fyrir fæöu,
þar voru tré af öllum stæröum.
Allir höföu gnægö alls, sem þeir
þörfnuöust”.
Eftir lýsingu Platons aö dæma
tilheyröu tvær eöa kannski fleiri
eyjar Atlantis. önnur var litil og
hringlaga, en hin miklu stærri og
sem næst ferhyrnd. Samkvæmt
frásögn Platons, var þaö stærri
eyjan, sem sökk i sjó á einum degi
og einni nóttu.
Allar götur til miörar sextándu
aldar viröist ekki hafa veriö
mikill áhugi fyrir þvi aö staösetja
Atlantis. Þaö var eiginlega ekki
fyrr en eftir för Kólumbusar til
Ameriku, aö áhugi manna á
Atlantis vaknaöi aö nýju. Um þaö
bil sextiu árum siðar (1553) sagöi
Francesco Lopez de Gomara, aö
Amerika væri álfan hinum megin
viö Atlantshaf, sem Platon heföi
minnzt á i skrifum sinum:
Atlantis — Atlantshaf — lausnin
virtist vera augljós. Ef veriö
haföi eyja eöa meginland i miöju
Atlantshafi, væri auöveldara aö
finna skýringu á þvi, hvers vegna
svo margt var likt meö álfunum
tveimur, sitt hvorum megin At-
lantshafins. Þaö er llka þess
vegna, sem kenningin um aö
Atlantis heföi veriö i miöju At-
Framhald á bls. 41
18 VIKAN 38.TBL.