Vikan - 31.08.1978, Blaðsíða 35

Sigríður
un. Þetta var svona álíka og að
þú stigir upp í strætisvagn og
væri sagt að sá næsti, sem kæmi
inn, yrði þinn lifsfélagi um
ómæld ár. Auðvitað stafaði
þetta ástand eingöngu af fé-
skorti, og þeir einstaklingar er
gerðust þrautryðjendur að slík-
um stofnunum lyftu miklu
Grettistaki, sem kannski aldrei
var þakkað sem skyldi.
Ég held að þeir fordómar, sem
enn finnast gegn dvalarheimil-
um, stafi frá þessu timabili. Ann-
ars verður maður minna og
minna var við slíkt, enda hefur
allur aðbúnaður gjörbreyst, öll
nýrri heimilin eru ákaflega vel
úr garði gerð. Satt að segja
finnst mér ótrúlegt hvað svo fá-
menn þjóð sem við íslendingar
höfum getað bætt tryggingakerfi
okkar á fáum árum. Ég held að
fólk hugsi of lítið um það,
hversu fáir eru til að greiða það
gjald, sem þarf til að standa
undir sífellt bættum lífskjörum
og velferð.
Ég tel mig hafa raunhæfan
samanburð við sambærilegar
stofnanir á Norðurlöndum, þar
sem ég stundaði nám við háskól-
ann í Osló við deild, sem sérhæf-
ir fólk til starfa fyrir aldraða.
Einnig hef ég sótt fjölmörg nám-
skeið, bæði í Noregi og á
hinum Norðurlöndunum.
Mér er sérlega minnisstætt
skemmtilegt fyrirkomulag á
dvalarstað aldraðra í Bærum
utan við Osló. Þetta var háhýsi
með mörgum litlum ibúðum.
Fólk réði því hvort það sá um
matseld sína sjálft, eða notaði
matstofuna. Vagn kom með
matvæli á hverjum degi fyrir þá,
sem kusu að elda sjálfir, vildi
fólk heldur borða á matstofunni
varð það að láta vita af því dag-
inn áður. Á matstofunni unnu
gömlu konurnar sjálfar í sjálf-
boðavinnu. Þvottahús var á
hverri hæð, og því fylgdi dag-
stofa þar sem fólk gat hitað sér
kaffisopa. Þetta þjónaði tvenn-
um tilgangi, annars vegar að
þannig kynnist fólkið betur, það
tók auðvitað tal saman meðan
beðið var eftir þvottinum, og
eins var þetta ódýrara en að láta
aðkeypta starfskrafta sjá um
þvotta.
Spunnist hafa umræður um
það, að heppilegt kynni að vera
að byggja saman elliheimili og
barnaheimili, en slíkt þekki ég
ekki nema af afspurn. Ég held
að þetta geti verið góð hug-
mynd, ef þess er gætt að sá eðli-
legi hávaði er fylgir leik barna
trufli ekki gamla fólkið, sem er
mjög viðkvæmt fyrir hávaða. Ég
veit t.d. um eitt dæmi frá
Kaupmannahöfn, en þar var
ástæðan raunar sú, að lóðin,sem
elliheimilið var byggt á.hafði
verið frátekin fyrir bar'naheimili.
Þessar byggingar voru þó nokk-
uð langt hvor frá annarri og tak-
markaður samgangur, nema
hvað börnin og gamla fólkið hélt
sameiginlega upp á jól og aðrar
stórhátíðir, og var það ákaflega
vel heppnað.
Þú spyrð um rómantik? Ég
hef nú ekki orðið mikið vör við
hana enn sem komið er, og
meira að segja Kristmann hefur
brugðist okkur með því að yfir-
lýsa að hann ætli ekki að hafast
meira að í eiginkonumálum!
Annars eru auðvitað dæmi þess,
að rómantíkin skjóti upp kollin-
um, og að kynni fólks á þessum
aldri leiði til hjónabands. Mér er
minnisstæð afar raunaleg ástar-
saga, sem ég varð einu sinni
vitni að. Það voru tvö að draga
sig saman, og hún var búin að
gefa svo góðar vonir, að gamli
maðurinn var búinn að kaupa
sér nýja skó og hringana. En svo
hryggbraut hún hann þegar á
átti að herða, og það kom í ljós
að hún hafði bara verið að spila
með hann. Aumingja gamli
maðurinn tók þetta svo nærri
sér að hann reyndi að drekkja
sér. Okkur tókst að koma í veg
fyrir það, en skömmu síðar varð
hann bráðkvaddur. Þetta var
reglulegur harmleikur.
Meðalaldur kvenna á íslandi
er hærri en karla, og það verður
maður líka var við á dvalarheim-
ilunum, konur eru yfirleitt fjöl-
mennari. Oft er eins og þeim
gangi betur að halda lífsfjöri
sínu en körlum, er aldurinn fær-
ist yfir. Ég man eftir útlendingi
einum, sem var spurður þeirrar
sígildu spurningar, hvort honum
þættu íslensku stúlkurnar ekki
fallegar. — jú, svaraði hann, og
það er kannski ekkert svo undar-
legt við það að ungar stúlkur séu
fallegar. En það sem mér finnst
ganga kraftaverki næst, er hvað
gömlu konurnar á íslandi eru
fallegar! — Ég held að hann hafi
nokkuð rétt fyrir sér í því.
Sjálf kvíði ég ekki ellinni.
Auðvitað hlýtur að fylgja því
dálítið undarleg tilfinning er
maður stendur frammi fyrir því
að meiri hluti æviskeiðsins er lið-
inn. Mér finnst það hljóti að
vera eins og nokkurs konar upp-
gjör að liðnum degi. Því verk-
efni er lífið lagði þér i hendur er
að ljúka, og þú hlýtur að velta
því fyrir þér hvernig til hafi tek-
ist með úrlausnina. Vissulega er
allt undir heilsunni komið, alveg
eins og á öllum öðrum æviskeið-
um. En fái maður að halda
henni, og kann að laga sig að
breyttum aðstæðum held ég að
þetta tímabil ævinnar þurfi ekki
að standa hinum að baki. Lifið
er svo stutt, við verðum að nýta
þau ár sem okkur eru gefin til
fullnustu á hvaða aldursskeiði
sem er. Ég held að sú efnis-
hyggja sem nú ræður ríkjum á
kostnað mannlegra tilfinninga sé
ekki heppilegur grundvöllur fyr-
ir góða elli.
Jónína
vinnugreinin þar sem komur
voru jafnréttháar karlmönnum
hvað kaup snerti. Samt svarf svo
að á kreppuárunum, að það var
gjörsamlega ókleyft að lifa af
kennaralaunum einum saman.
Maður Jónínu var skólastjóri og
veitti ekki af að bæði legðu sam-
an til að tryggja fjölskyldunni
lifsafkomu. Jónína eignaðist 4
börn, sem nú eru öll látin. Það
var ekki síður erfitt þá að skipta
sér milli heimilis og útivinnu, en
Jónína var svo heppin að hafa í
mörg ár sömu konuna til að
hugsa um börnin á meðan hún
var við kennslu. Á þeim árum
var ekki um neitt barneignaleyfi
að ræða fyrir vinnandi konu, en
Júninu tókst að halda þeirri fjöl-
skylduáætlun að eignast öll sín
börn á sumrin!
Jónina varð aldrei vör við
neina fordóma gagnvart kenn-
slukonum, þó var óalgengt að
konur hlytu slíka menntun og
örfáar starfandi kennslukonur.
Það má segja að Jónína hafi
mótað þúsundir ungra sálna á
löngum starfsferli, og margir
nemendanna hafa haldið tryggð
við hana gegnum árin. Hún
segir að vissulega hafi skólamál
breyst ótrúlega mikið en það séu
ekki börnin sjálf sem breytist,
heldur allir lífshættir og kring-
umstæður.
„Það hefur alltaf mikil ábyrgð
fylgt því að vera kennari, og
ekki er hún minni núna. Heimil-
in eru orðin svo laus í böndun-
um, að börnin fá ekki þann and-
lega stuðning heima fyrir, er þau
þurfa á að halda. Og í bekkjum,
sem eru svo fjölmennir að því
nær engin persónuleg tengsl ná
að myndast, getur kennarinn
ekki tekið við hlutverkum heim-
ilanna í þessum efnum. Persónu-
lega tel ég líka rangt hvernig
trúnni var kastað fyrir róða. Þó
frjálshyggjan hafi sína kosti,
vantar alla þá varanlegu lífsfyll-
ingu sem trúin gaf fólki áður
fyrr. Ég held ekki að þessi leið
hafi reynst neitt notadrýgri til
lífshamingju. Ég held að það sé
mjög erfitt að vera unglingur í
dag, lífið hefur svo lítið annað
að bjóða þeim en kalda, ómann-
eskjulega samkeppni neyslu-
þjóðfélagsins, og svo sorglega fá-
ir sem gefa sér tíma til að segja
þeim til vegar.”
Nú er sum af skólabörnun-
um hennar Jóninu komin á efri
ár, og eitt af þeim, Guðmundur
Vigfússon, sem Jónína kenndi
10 ára gömlum, dvelur nú að
Hrafnistu.
„Það er ákaflega undarleg til-
finning,” segir Jónína. „Ég man
svo vel eftir þeim sem börnum,
ég held meira að segja að innst
inni hætti ég aldrei að sjá þau
sem slík!”
Sigríður Benediktsdóttir:
Hafði eitt sinn 70
krónur í árslaun og
hef einu sinni komið
í kvikmyndahús ..
Hlutskipti Sigriðar í lífinu var
þrotlaust strit verkakonunnar
fyrir brauði sínu.
„Launin voru svo lítil, að það
má segja að maður hafi lapið
dauðann úr skel, og verkafólkið
í þá daga var ekki mikils metið.
Ég man eftir því að hafa haft 70
krónur í árslaun. Ekki gerði
maður heldur miklar kröfur til
skemmtanalífs, ég hef einu sinni
á ævinni komið í kvikmynda-
hús!”
35. TBL. VIKAN35