Vikan - 17.07.1980, Síða 20

Frá stríðsárunum
FLUGSLYSI
BLÁFJÖLLUM
1945
Eiríkur Einarsson verkstjóri hefur tekið saman
nokkra fróðleiksmola um flugslys sem varð í
BláQöllum 1945. Þar brotlenti Anson 652A
flugvél frá breska flughernum með þriggja
manna áhöfn. Tveimur flugliðum tókst að ná
tíl byggða af sjátfsdáðum en sá þriðji var
skilinn eftir mikið slasaður. Honum var
bjargað af íslenskum björgunarsveitum og frá
því segir hér. e.j.
Avro 652 Anson, eða „Trygga Anna”
(Faithful Annie) eins og áhafnir þeirra
kölluðu hana gjarnan, voru fyrst fram-
leiddar í Bretlandi 1935 og teknar í notk-
un af breska flughernum 1936 sem
könnunar- og dagsprengjuvélar. Er á
styrjöldina leið varð hlutverk þeirra
fjölþættara og nafn Anson vélanna
tengdist erfiðum og sérhæfðum hlut-
verkum í stríðinu. Þegar þýsku herirnir
höfðu lagt undir sig vesturhluta Evrópu
færðist lofthernaðurinn aðallega yfir
England, Ermarsund og Norðursjó.
Þörfin á björgunarsveitum til að bjarga
flugáhöfnum þeirra flugvéla sem skotn-
ar voru niður eða þurftu að nauðlenda á
þessu svæði varð mjög brýn. Fyrsta
ASR (air-sea rescue) flugsveitin nr. 279
varstofnuðí Bircham Newtonárið 1941
og síðan önnur nr. 280 árið 1942 með
aðsetur á Thorney Island. Þessar tvær
sveitir notuðu Anson vélar útbúnar
öllum nauðsynlegum búnaði til að kasta
niður til þeirra áhafna sem lent höfðu í
sjónum og gátu Anson vélarnar sér
gott orð i þvi hlutverki. Einnig reynd-
ust þær mjög vel við þjálfun flugliða.
Strandvarnarsveitir hersins notuðu An-
son vélarnar mikið uns Beauforts,
Bristol, Blenheim og Fludson vélar
leystu þær af hólmi. Hér á landi munu
þær aðallega hafa verið notaðar til könn-
unarflugs og margvíslegra þjónustu-
starfa fyrir flugherinn.
Anson 652A var lágvængjuð land-
flugvél knúin tveim Armstrong Siddeley
Cheetah 7 cyl. stjörnuhreyflum, 335
hestöfl hver. Farflugshraði: 150—160
mílur (257 km/klst.). Flugþol: rúmlega
790 mílur (1271 km) með 360 lbs (163
kg) sprengjuhleðslu. Annar vopnabún-
aður: Föst vélbyssa (Vickers) vinstra
megin við flugmannssætið og skaut
beint fram út um þar til gerða rauf á
skrokk vélarinnar. Önnur vélbyssa
(Vickers-K) í hreyfanlegum skotturni
ofan og aftan við „gróðurhúsið” (glass-
20 Vikan 29. tbl.
house) en svo nefndu áhafnir þessara
véla áhafnarklefann en einmitt þetta
byggingarlag setti sinn sérstaka svip á
Anson vélarnar. Skrokkurinn var gerður
úr samansoðinni stálpipugrind klæddri
dúk en vængir voru með tréburðarbitum
með krossviðarrifjum. einnig klæddir
dúk. Lendingarhjólin þurfti að draga
upp meö handafli og heldur þætti sá út-
búnaður erfiður og seinvirkur i dag.
hjólin voru dregin upp með handsnúinni
vindu sem var neðarlega hægra megin
við flugmannssætið og tók það um 150
snúninga á vindunni að draga þau upp
að fullu. Smeykur er ég um. að rífleg
aukagreiðsla þyrfti að koma til ef flug-
menn i dag þyrftu að standa i slíkum
snúningum eftir hvert flugtak og fyrir
Iendingar.
11.000 Anson flugvélar voru fram-
leiddar, þar af 7000 i Bretlandi og 4000 i
Kanada og voru þá búnar bandarískum
7 cyl. Jacobs L6 MB. 350 ha. stjörnu-
hreyflum. Vegna þess hve Anson flug-
vélarnar voru traustar, með einstaklega
góða flugeiginleika og vegna notagildis
þeirra í hinum margvíslegu verkefnum,
vilja margir sem best til þekkja líkja
þeim viðC-47 (Douglas DC-3) flugvélina
hvað frægð og traustleika snertir.
Þriggja manna áhöfn var á Anson vél-
unum; flugmaður, siglingafræðingur
sem jafnframt annaðist radíóviðskipti og
sá þriðji var vélamaður, sprengjumiðari
og skytta.
Anson flugvélin sem brotlenti i Blá-
fjöllum var ekki mikið löskuð eftir
óhappið. Annar vængur hennar var
töluvert brotinn, skrokkurinn virtist
ekki hafa skemmst mikið enda maga-
lenti vélin eftir að hún rak annan væng-
inn I jörðu. Var hún þá að snúa við til
Reykjavíkur vegna dimmviðris, annars
var ferðinni heitið til Hafnar i Horna-
firði. Töluvert stór snjóskafl var þar sem
vélin kom niður og mun hann hafa mýkt
höggið mikið. Bretar munu síðar hafa
kveikt í flakinu eftir að hafa hirt það sem
nýtilegt var úr því. Einnig hafa minja-
gripasafnarar látið greipar sópa um það
sem eftir var og svo hafa veður og vind-
ar lokið verkinu nær að fullu. Eins og sjá
má af þeim myndum sem hér birtast og
teknar voru sl. sumar þá e’r fátt heillegt
eftir af vélinni. Um björgunaraðgerðir er
það að segja að vel var að þeim staðið og
víst að þær björguðu lífi vélamannsins
sem skilinn var eftir stórslasaður i flak-
Hreyfílsfesting í væng.