Vikan - 16.07.1981, Blaðsíða 19

Danska í sjónvarpi
Haustið 1982 hefjast í sjónvarpinu sýningar á kennsluþáttum í dönsku
sem unnir eru af Dönum og íslendingum í sameiningu.
Þeir tímar aö Danir höfdu ísland í vasanum
og ráðskuðust með málefni þess eru nú löngu
liðnir. Svo slæmt var ástandið orðið á 18. og
19. öld að sumir bæir voru taldir hálfdanskir
og málið sem talað var þar einhvers konar
blanda af íslensku og dönsku, málleysa
nánast. En rómantíkin og Jónas Hallgrímsson,
og allir þeir sem síðar stóðu að endurvakningu
sjálfstrausts og virðingar fyrir íslenskum mál-
efnum og menningu, áttu eftir að gjörbreyta
þessu. Þegar kemur fram á 20. öldina fara
áhrif Dana að dvína og á endanum fékkst full-
veldi og frelsi. ísland var þar með orðið nafn í
alþjóðamálum og þjóðin þurfti ekki að beygja
sig undir vilja erlendra konunga. En það er
erfitt fyrir litla eyþjóð í Atlantshafinu miðju
að halda sínu gegn stærri og ríkari þjóðum.
Ekki síst er það erfitt vegna þess að við tölum
mál sem engir aðrir skilja. Margt það sem
fram fer úti í hinum stóra heimi á því ekki
greiöan aðgang inn í þennan litla menningar-
heim. íslenskt mál ræður við allt það sem er
talað og skrifað á erlendum málum, það er
hins vegar ekki fjárhagslega mögulegt að þýða
nema brot af því sem er gefið út af bók-
mennta- eða vísindaritum erlendis. Við
verðum að viðhalda þeirri stefnu sem ríkt
hefur í skólamálum um langt skeið að kenna
sem flest tungumái og gera okkur þannig
hæfari að velja og hafna því sem að okkur er
rétt. Líklega standa fáar þjóðir betur að vígi
en íslendingar hvað snertir tungumála-
kunnáttu. Þar má ekki slaka á enda
dregur hún síður en svo úr tilfinningu fyrir
móðurmálinu, þvert á móti.
Danskan er lykðll
Hér á landi hefur ordiö nokkur
umræða um hvort eðlilegt sé að kenna
dönsku frekar en eitthvert annað
Norðurlandantál. Sú untræða sýnist
fyllilega eðlileg og samkvæmt gildandi
fræðslulögum er leyfilegt að velja á nrilli
þeirra. í reynd Ireldur danskan þó velli
sem að líkindum stafar bæði af sögu-
legum ástæðum. sambandinu við Dani
fyrr á tímum. svo og mállcgum.
Sænskur eða norskur framburður er
óneitanlega nær islenskum en danskur
en það segir ekki alla söguna. Margir
telja aðekki skipti í rauninni máli þó við
berum danskt mál fram sem islenskt.
„kartöflu-r" laust og allt. l>að sé einmitt
ástæðan fyrir þvi hversu vel Skandi-
navíuþjóðirnar skilji okkur, þessi sér-
staka danska verði þvi eins og lykill að
frændþjóðum okkar á Norður
löndununr. Svo má líka benda á þann
gífurlega áhuga sem hér á landi er á
lestri danskra blaða. Það sem ekki selst
af þeim I Danmörku endar uppi á íslandi
og hér drekkur fólk i sig efni þeirra Irvað
svosem þaðer.
Árið 1980 komst á fjárlög fjárveiting
til gerðar sjónvarps- og útvarpsþátta unr
dönskukennslu. Þar ér hún undir liðnunr
fullorðinsfræðsla sem gefur ótvirætt til
kynna hvernig þæltirnir eiga að verða.
Á undanförnum árum hefur tilfinnan
lega vantað nýtt efni til kennslu á fram-
haldsskólastigi svo og lil l'ullorðins
fræðslunnar. Sérstaklega hefur fólk haft
litla aðstöðu til að læra talað mál. Úr
þessu eiga þættirnir nýju að bæta.
Hugmyndirnar eru
íslenskar
Eins og við má búast er gerð svona
kennsluþátta dýrt og viðamikið verk-
efni. íslenska rikið mun þó aðeins standa
undir kostnaði að 1/7 á móti danska
ríkinu. Hugmyndin er islensk en sant
starfshópur þriggja íslendinga og þriggja
Dana hefur unnið að gerð kennsluefnis-
ins. Auk 10 sjónvarpsþátta og 20 úl-
varpsþátta verður gefin út kennslubók.
Það er þvi gífurleg vinna sem kemur til
meðaðliggjaaðbaki þegar sýningþátt
anna hefst haustið 1982. Allt er unnið
frá grunni og kemur væntanlega til nteð
að verða talsvert frábrugðið hinum
gömlu kennslubókum sem sumar
hverjar voru litt sirennandi. Það verður
góð lilbreyting að fá nýtt og ferskt efni
sem jafnfrantt verður framreitt á
nútímalegan hátt. Eftir að sýningu i
sjónvarpi lýkur verður til dæmis hægt
að fá þættina á myndbandi en sú
kennslutækni ryður sér nú mjög til rúms
I skólum.
Tveir íslenskir
leikarar
Sjónvarpsþættirnir sem teknir verða
upp í sumar verða algjörlega á vegum
danskra aðila. Aragrúi leikara mun
koma fram í þeini og herskari tækni-
manna verður þar einnig að verki.
Flestir leikaranna eru danskir sem eðli-
legt er en i tveim stórum hlutverkum eru
Íslendingar. Annað þeirra er titilhlut-
verkið, með það fer ein af okkar ágætu
ungu leikkonum.
29. tbl. Vikan 19