Vikan - 01.11.1984, Blaðsíða 50

Titilblað á Briicke-möppu frá 1912, eftir Kirchner, til vinstri en hægra megin er titilsíðan á Briicke-
kronikunni, eftir Kirchner, sem félagarnir gátu ekki sætt sig við.
Nýja málverkið er dautt, segja margir mis-
spakir menningarvitar þessa dagana. Ef litið
er á íslenskar listsýningar sést að nýja mál-
verkið er ekki dautt, og ef blaðað er í listasög-
nnni má einnig greina að það er ekki heldur
nýtt.
Sá ismi sem kallaður hefur verið
expressjónismi í málaralist var byltingar-
kenndur á sinni tíð.
Ásamt impressjónismanum er hann talinn
marka upphaf nútíma málaralistar.
Expressjónisminn er fyrst og fremst tengdur
nafni Þýskalands og fyrstu tveim áratugum
þessarar aldar, þó hann hafi náð víðar
(Munch hinn norski er gott dæmi) og enst
lengur. Tveir hópar í Þýskalandi eru öðrum
fremur nefndir þegar talað er um
expressjónismann.
Klón fyrir framan spegil eftir Erich Heckel, gerð
árið 1932.
Die Briicke
„Ég vinn ekki eftir neinni áætlun, aðeins
óskýranlegri löngun til að grípa það sem ég sé
og skynja og tjá það á þann veg sem ég finn
hreinastan,” er haft eftir einum af hópnum
Die Briicke, Karl Schmidt-Rottluff. Þessi orð
má allt eins grípa á lofti og telja lýsingu á
expressjónismanum.
Die Brtícke á rætur sínar í borginni Dresden
sem nú tilheyrir Austur-Þýskalandi. Fjórir
arkitektanemar, Karl Schmidt-Rottluff, Fritz
Bleyl, sém seinna sneri sér alveg að arki-
tektúr, sá eini þeirra, Erich Heckel og Ernst
Ludwig Kirchner, sem varð þeirra frægastur,
mynduðu fyrsta kjama hreyfingarinnar, 1905.
Þeir voru þá allir um tvítugt. Um þær mundir
léku ýmsir ferskir straumar um myndlistina í
Evrópu. Frumstæð list og list annarra álfa
átti mjög upp á pallborðiö hjá hinum ungu
Konumynd eftir Heckel.
myndlistarmönnum, ekki bara fjórmenning-
unum í Dresden heldur og upprennandi stór-
stimum í málaralist sunnar í álfunni, svo sem
Matisse og Picasso. Síð-impressjónistamir
áttu verk í ýmsum sýningarsölum borgar-
innar um þessar mundir og höfðu einnig sín
áhrif.
Fjórmenningarnir unnu jöfnum höndum
grafísk verk, aðallega tréristur, og málverk.
Heckel tók á leigu kjötbúð við Berliner
Strasse, í verkamannahverfi borgarinnar, og
þar settu þeir upp vinnustofu og unnu af kappi
þó áhugi umhverfisins á þeim léti á sér
standa.
Kirchner rifjar þennan tíma upp í dagbók
sinniáárinu 1923:
„Við vorum heppnir að í okkar hópi voru
menn sem höfðu raunverulega hæfileika,
skapgerö og vilja sem þurfti til að gerast
listamenn og þeir áttu ekki annarra kosta
völ ef þeir vildu vera trúir sjálfum sér. Jafn-
vel þó líf þeirra og starf væri undarlegt í aug-
um sumra ógnuðu þeir borgaralegu lífi ekki á
neinn hátt heldur voru þeir einlæglega að
reyna að spinna saman líf sitt og listina. . .
. . .Við teiknuðum og máluðum. Hundruð
teikninga á dag, á milli töluðum við saman og
létum eins og vitleysingar, skiptum um hlut-
verk við módelin okkar og létum þau mála.
Okkur tókst að sameina daglegt líf vinnunni
svo það rennur saman í minningunni. Fólkið
sem við teiknuðum flutti til okkar á vinnustof-
una. Það lærði af listamönnunum og þeir af
því.”
Þá dreymdi um að brjóta niður múrana á
milli listamanna og þeirra sem keyptu verk
þeirra. Þeir sköpuöu sér sérstöðu meðal ann-
arra listamanna í borginni og kenningar
þeirra voru mjög ólíkar kenningum annarra.
Þannig opnuðu þeir hópinn fyrir „óvirkum
meðlimum” sem þeir nefndu svo. Þeir urðu
alls 64 að tölu og fylgdust með hópnum, fengu
til að mynda árlega „Brtícke-Mappen”,
möppu um ýmislegt sem var að gerast í hópn-
um og með fylgdu þrykk af verkum lista-
mannanna. Þessar möppur áttu eftir að verða
mjög eftirsóttar meðal safnara þegar
meðlimir Die Brtícke höfðu öölast frægð og
frama.
Grafísk verk þeirra félaga gáfu möguleika
til — og voru öðrum þræði bein tilraun til — að
ná til fleiri og gera listina aðgengilegri
fleirum og ódýrari.
Heckel var þeirra mestur „bisness”maöur-
inn, grafíkverk hans voru prentuð í feikna-
stórum upplögum. Kirchner þrykkti öll sín
verk sjálfur í litlu upplagi og hvert þeirra bar
sitt sérstaka svipmót og Karl Schmidt-
Rottluff kannaðist aldrei við önnur verka
sinna en þau sem hann hafði skrifað undir
með eigin hendi.
Fleiri listamenn bættust í hópinn, Max
Pechstein og Emil Nolde á árinu 1906, auk
tveggja annarra, Svisslendings og Finna, sem
stöldruðu stutt við með Die Brtícke. 1908,1910
50 Vikan 38. tbl.