Vikan - 20.04.1989, Page 56

DULFRÆÐI
Frh. af bls. 52
Tsitos kom hennar einstaki persónuleiki
fram. Til þess að hægt sé að átta sig á því
við hvaða örðugleika Chris átti að etja er
rétt að taka fram að það voru ekki þrír
ólíkir persónuleikar sem komu fram hjá
henni gegnum árin heldur 22 - þrír
hverju sinni. Þessir persónuleikar lifðu í
henni svo að segja meginhlutann af ævi
hennar og rifu hana í sundur, þótt að lok-
um tækist að flæma þá burt.
Þrátt fyrir að svona heillavænlega tækist
til að lokum var erfiðleikum hennar ekki
lokið. Sjálf sagði hún frá með þessum
hætti: „Hérna var ég, komin á fimmtugs-
aldur og hafði ekki einu sinni mennta-
skólapróf. Hafði enga sérstaka hæfileika og
enga þjálhin til neins. Mig langaði vitan-
lega til þess að geta aðhafst eitthvað gagn-
legt í lífinu. En ég vissi ekki hver ég var né
hvað mig langaði til að verða."
En þá gripu örlögin í taumana.
Hún átti tvíburasystur sem var í skóla og
spurði hana hvort hún gæti ekki haldið
fyrirlestra í skólanum fyrir ýmsa bekki og
sagt þeim frá sjúkdómi sínum. „Ég svaraði
því að ég hefði ekki hugmynd um hvernig
maður fáeri að því að tala frammi fyrir
áheyrendum þar sem ég hafði verið ein-
angruð alla ævi. En satt að segja var þetta
ekki það sem ég óttaðist mest. Það vissi
enginn nema fjölskylda mín og læknirinn
minn að ég var Eva kvikmyndarinnar. Ég
var dauðhrædd um að fólk myndi gjörsam-
lega hafha mér.
En ég ræddi um þetta við dr. Tsitor og
hann sagði við mig: „Vertu undir það búin
að þér verði hafhað, því heimurinn elskar
ekki beinlínis geðveikt fólk. En þó er þetta
miklu betra en að þú haldir áffam lífi þínu
dauðhrædd um að einhver komist að því.“
Chris ákvað þá að tala um þetta fyrir
einn bekk í skólanum. En í stað 15 nem-
enda, sem hún hafði vænst að mættu, voru
þarna samankomnir um 600 áheyrendur,
svo salurinn var troðfullur. Og meðal þess
fólks voru jafhvel fulltrúar frá fjölmiðlum.
„Ég varð skelfingu lostin," sagði hún. „Ég
bókstaflega skalf á beinunum. Ég sagði frá
því að ég væri hin raunverulega Eva kvik-
myndarinnar Þrjú andlit Evu. Að ég hefði
verið sæmilega frísk um skamman tíma og
að ég hefði ekki hugmynd um það hvernig
ég ætti að fara að því að ávarpa fólk, en ef
einhver hefði áhuga á því að vita eitthvað
um líf mitt myndi ég svara spurningum
um það.“
Þetta gekk ágætlega og þegar þessu var
lokið reis fólkið úr sætum sínum og blátt
áfram hyllti mig. Ég grét og sumir áheyr-
enda grétu,“ sagði Chris. „Mér var það svo
óendanlega mikill léttir að þetta skyldi nú
ekki vera neitt leyndarmál lengur að ég
gat ekki lýst því. Og með þessu varð mér
ljóst að ég hafði fengið köllun; að halda
áfram að segja sögu mína og bregða með
því birtu yfir örðugleika þeirra sem þjáð-
ust af geðrænum sjúkdómum."
Þetta sama kvöld sagði hún fjölskyldu
sinni að það væri ekki lengur neitt leynd-
armál að hún væri Eva. „Það eina sem son-
ur minn Bobby sagði var: „Ég ætla að segja'
þetta tveim bestu vinum mínum." En dótt-
ir mín Taffy, sem sjálf hafði eignast eigin
fjölskyldu, bað mig um að segja þetta ekki
neinum sem ætti heima þar sem hún bjó,
því hún vildi ekki draga of mikla athygli að
fjölskyldu sinni. Jafhvel ennþá forðast
Taffý að minnast á þetta við nokkurn
mann. Ég get vel skilið það.
Leikkonan Jóhanna Woodward
(eiginkona leikarans Paul
Newman) fór með hlutverk Evu
í hinni margfrægu kvikmynd og
hlaut Óskarsverðlaunin fyrir.
Jóhanna hitti hina raunverulegu
Evu aldrei. Eva er núna á sjö-
tugsaldri og á að baki marga
fyrirlestra um þær raunir sem
hún hefur upplifað.
Með þessum hætti varð Chris ljóst að
ekkert var að óttast. „Allar manneskjur
komu einstaklega vel fram við okkur,"
sagði hún. „Og það sýndi mér að fólk vill fá
að vita meira um geðræna sjúkdóma. Það
vill skilja þá.
En það er einmitt óttinn sem leiðir til
þess að sjúkt fólk leitar ekki læknis eða
hjálpar. Það skammast sín fyrir sjúkdóm
sinn. Því miður líta margir, jafnvel í hópi
lækna, á geðræna sjúkdóma sem eitthvað
skammarlegt. En þetta getur hent hvern
sem er. Ein manneskja á þriðja hverju
heimili kann að sýkjast af geðrænum sjúk-
dómi. Við verðum að taka þessu eins og
hverjum öðrum sjúkdómi. Það eru til ýms-
ar aðferðir til lækninga og margir geta aft-
ur náð fullri heilsu. Næstum allir, sem af
slíkum sjúkdómum þjást, geta náð fullum
lífskrafti.
Chris skildi við fyrri eiginmann sinn
1952. Síðar sama ár giftist hún Don Size-
more og búa þau nú í Ramseur í Norður-
Karolínufylki. „Ég held að aðalástæðan til
þess að ég náði bata hafi verið ástríki og
styrkur fjölskyldu minnar og stuðningur.
Hún stóð með mér þegar útlitið var verst.
Ég er óendanlega þakklát fyrir það að eiga
fjölskyldu sem skammaðist sín ekki fyrir
geðrænan sjúkdóm minn. Maðurinn minn,
Don, seldi bókstaflega aleigu sína til þess
að ég gæti fengið lækningu. Fólk hefúr litla
hugmynd um það sem fjölskyldur slíks
fólks þurfa að ganga í gegnum. Mín fjöl-
skylda tók einnig út mikið í þessu sam-
bandi, en með því að standa saman tókst
okkur að komast yfir örðugleikana. Við
búum yfir samheldni, sem getur hjálpað
okkur til að sigrast á miklum örðugleik-
um.“
„Ef hún hefði verið með krabbamein
hefði ég ekki brugðist henni," segir Don.
„Ég leit á þetta eins og hvern annan
sjúkdóm." En ekki var öllum erfiðleikum
lokið með fullum bata Chris, því nú komu
fram ný vandamál hjá fjölskyldunni. „Ég
held að það hafi valdið Don áhyggjum
þegar ég fór að ferðast til þess að halda
áffarn starfi mínu. Hann tók sér jafnvel
sjálfúr ffí ffá störfúm í sex vikur til þess að
geta ferðast með mér um stund. Ég sagði
honum að ég yrði að gera þetta sjálf til
þess að ganga úr skugga um hvort ég gæti
staðið á eigin fótum. Miklar breytingar
geta vakið ótta og ég tók þessu nú ekki
með neinum hetjumóði. En ég var ákveð-
in.“
Satt að segja fannst Don orðið nóg um
sjálfstæði mitt. En ég sagði honum að ég
ætti minn hlut í hjónabandi okkar og þess
vegna ætti einnig að taka tillit til mín og
hann yrði að hlusta á mig. Og við kom-
umst að lokum að samkomulagi. Ég skil
vel afstöðu Dons. Árum saman hafði hann
þurft að hafa fulla ábyrgð á mér. En nú var
ég ákveðin í því að hvorki hjónaband mitt
né nokkuð annað gæti komið í veg fyrir
það að ég yrði heil persóna."
Árið 1977 skrifaði Chris sína eigin ævi-
sögu, sem hún gaf nafhið Ég er Eva. Síðan
hefúr henni boðist að flytja fjölda erinda
víða um land, þar sem hún gerir grein fyrir
örðugleikum þeirra sem fá geðræna sjúk-
dóma. Síðast barst henni boð um að flytja
ræðu í Augusta í Georgíufylki þegar þar
var opnað sjúkrahús fyrir slíka sjúklinga.
En það var einmitt þar sem hún fékk sína
fyrstu lækningu. „Ég var hreykin af því að
koma nú þangað aftur heil heilsu," sagði
hún. En hún hefúr einnig hjálpað til við að
koma á fót alþjóðlegri stofnun til rann-
sókna á geðrænum sjúkdómum og samið
áætlun fyrir fjölskyldur fólks sem þjáist af
slíkum sjúkdómum og þá ekki síst ef um
hugarklofning er að ræða.
Vinnur hún ötullega að hvers konar
hjálp við fólk í slíkum aðstæðum. Um sjálfa
sig segir hún: „Ég nýt lífsins eins og barn.
Og lífið er í rauninni rétt að byrja fyrir
mig.“ D
54 VIKAN 8. TBL. 1989