Vikan - 20.06.1995, Page 30

s
CO
-o
NÆRING í ÆÐ
Þungaðar konur ættu að
leita til læknis vegna morg-
unógleði ef þær kasta upp
og léttast. Ef þær borða ekki
er ástandið orðið alvarlegt.
Þá ganga þær á eigin lík-
amsbirgðir og líkaminn
myndar hættuleg efnasam-
bönd. Þau geta valdið því að
fóstrið fái ekki nógu mikla
næringu þannig að því getur
verið hætta búin. Þegar kon-
ur eru illa haldnar af morg-
unógleði er reynt að leysa
vandamálið með ráðlegging-
um og lyfjum. Algengust eru
svokölluð ógleðilyf sem eru í
ætt við sjó- og
bílveikilyf.
„Menn prófa
allt frá nátt-
úrulyfjum upp
í vítamín og
vítamín-
sprautur. Ef
lyfin duga
ekki ætti kon-
an að hvíla
sig, minnka
við sig vinnu,
nám og jafn-
vel heímilis-
störf. Ef ekk-
ert af þessu
virkar og ef
Arnar
Hauks-
son,
kvensjúk-
dóma- og
fæðingar-
læknir.
konur fá svo mikla morgun-
ógleði að þær eru farnar að
léttast strax í byrjun með-
göngunnar eru þær lagðar
inn á sjúkrahús."
Sumar konur liggja inni
einungis í tvo til þrjá daga en
þá er athugað hvort hægt sé
að meðhöndla þær án þess
að gefa þeim næringu í æð.
Mælt er hve mikið fer af
vökva í konurnar og hve
mikill vökvi fer frá þeim. Það
er eingöngu gefið í æð ef út-
séð er að konan fær ekki
nógu mikla næringu úr fæð-
unni. Samt sem áður eru all-
margar konur sem verða að
fá beint í æð og þá eru þeim
gefin lyf sem eru mun öflugri
en þau sem venjulega er
ávísað í lyfjabúðum. Arnar
segir að von sé til þess að
hér muni fást lyf sem hægt
verði að nota á almennum
markaði sem er öflugra en
það sem hingað til hefur
fengist.
í ALVARLEGUSTU
TILFELLUNUM. . .
„í morgun komu til okkar á
mæðradeild Heilsuverndar-
stöðvar Reykjavíkur þrjár
ungar stúlkur sem þjást af
morgunógleði. Ein, sem er
komin sjö vikur á leið, getur
ekki unnið og kemst varla út
úr húsi. Önnur er komin níu
vikur á leið og er búin að
gefast upp í vinnunni. Sú
þriðja ætlaði að verða stúd-
ent í vor en hún varð að
hætta í prófunum. Þess ger-
ast einnig dæmi að konur
hafi þurft að fara í fóstureyð-
ingu vegna vannæringar af
völdum meðgönguógleði á
14. - 16. viku meðgöngu. í
þeim tilfellum, þegar gripið
er til slíks neyðarúrræðis,
hefur hreinlega verið um líf
og heilsu þessara kvenna að
tefla. Það þarf langan og
vandaðan undirbúning og
fræðslu áður en slík kona
leggur í að ganga með barn
á ný. Núna er ein slík loksins
að ná settu marki." Ekki er
vitað hvers vegna ógleðin er
svona mismunandi eftir kon-
um. „Menn hafa reynt að
mæla og bera saman ýmsar
breytingar í líkama þeirra
kvenna sem líður hvað verst
og annarra en ekki fundið
neinn mun. En í dag eru að
opnast nýir möguleikar til að
kanna þetta fyrirbrigði þann-
ig að það getur vel verið að
við eigum eftir að finna or-
sökina."
BIRTIR UPP UM SÍÐIR
Á meðan ógleðin varir er
gott að forðast feitmeti og
brasaðan mat. Konurnar
ættu að borða sem mest af
grænmeti og ávöxtum og
gamli, góði hafragrauturinn
er jafnvel bætandi en þær
þola oft ekki mikið af þung-
um prótínvörum. Fiskur get-
ur verið góður ef hann er
ekki mjög feitur. Þær konur,
sem eru verulega illa haldn-
ar og þurfa að leggjast inn á
sjúkrahús, fá matarráðgjöf.
Þeim verður oft illt af bragð-
miklum mat en Arnar hefur
líka séð konur sem þjást af
morgunógleði og þurfa helst
að hafa matinn vel karrý-
kryddaðan.
„í dag er engin bein lækn-
ing til við morgunógleði.
Konurnar verða sjálfar að
taka þátt í að meðhöndla sig
svo sem með því að hreyfa
sig skynsamlega, draga úr
óþarfa álagi, bæta mataræð-
ið, sleppa öllu óþarfa um-
stangi, hvíla sig og fá mak-
ann til að hjálpa sér eins
mikið og hægt er. Þegar þær
komast yfir ógleðina eiga
þær yfirleitt í vændum góða
meðgöngu." □
ÆVINTYRI VERULEIKANS
„BROT ÚR
HIMNINUM"
ANNA S. BJÖRNSDÓTTI
Stundum er lífið svo ná-
lægt hjartanu að við
finnum æðasláttinn
hærra og hraðar en venju-
lega. Okkur langar til að
segja svo margt, langar að
lýsa því sem við upplifum og
gerum það hvert á sinn hátt,
þótt ekki gerist það alltaf
með orðum. Ég, sem er allt-
af að forma orð og færa þau
í stílinn, finn stundum til
smæðar minnar og langar
að vera enn nákvæmari en
ég get verið og þá leita ég
enn frekar að réttu orðunum.
Stundum finn ég lausn en
stundum verður ræða mín
andstæða þess sem ég vildi
segja. Þá reynir á lesandann
eða þann, sem ég tala við,
að átta sig á stöðunni og
ákveða hvort hann vill halda
áfram með málið eða láta
það líða hjá, ófullskýrt.
Flest allt sem kemur fyrir
okkur líður nefnilega hjá og
kemur aldrei aftur. Ævintýri
verða ekki aftur tekin vegna
þess að þá væru þau ekki
ævintýri og stæðu þar af
leiðandi ekki undir nafni.
„Brot úr himninum,“ sagði
viðmælandi minn um daginn
þegar ég talaði um tilgangs-
ríkar tilviljanir sem ég vildi
nefna örlög en hún vildi
þakka þær Guði.
Um leið og hún sagði
þetta skildi ég að þetta var
rétt. Nákvæmlega rétt eins
og þegar ég vil segja sann-
leikann; þegar sannleikurinn
er tær og þolir að segjast en
orðin og ég virðumst ekki
nógu fullkomin til að koma
honum vel til skila.
Margt fólk er ekki svo háð
því, sem það segir. Það seg-
ir fátt og hugsar sitt og er
ekki svo upptekið af hrynj-
andi orðanna og lætur verk
sín tala frekar en orðin.
Þetta þarf ekki endilega að
þýða að hljóðláta fólkið sé
endilega skynsamara en
þeir málglöðu, heldur er það
bara hljóðlátara. Við erum
alltaf að bera okkur saman
við aðra og gefa einkunnir
og væri vel að minnka það
aðeins og reyna frekar að
njóta augnablikanna, ævin-
týranna og brotanna úr
himninum sem eru sífellt að
gleðja okkur með óvæntum
birtingum sínum.
Nú fer ég að verða fær um
að halda erindi hjá Guð-
spekifélaginu eða öðr-
um góðum félögum. Ég
læt erindin heita
„Hættu að leita að
sannleikanum og líttu f
spegilinn" eða „Ná-
kvæmni ónákvæmn-
innar er „dropinn sem
fyllir mælinn", hvað
sem það nú þýðir.
Nei annars mig lang-
ar ekkert til þess. Held-
ur vil ég skrifa Ævintýri
veruleikans fyrir ykkur
og stundum, sérstak-
lega þegar ég er í leikhúsi,
er hvfslað að mér „nákvæm-
um þakkarorðum" og þá æs-
ist ég öll upp og sest við rit-
vélina, læt hugann reika,
reyni að vera nákvæm og
njóta augnabliksins, ævintýr-
isins og brots úr himninum.
□
Ónákvæmni
Ónákvæmni orðanna
verður ekki leiðrétt
en þó mun ég
halda áfram
að segja þér sögur og Ijóð.
Reyna að gera
ónákvæmnina sem allra
minnsta
minnka skekkjuna
sem orðin mynda.
Aðeins í faðmi þínum
verður hún ómælanleg
hverfur
týnist.
30 VIKAN 6. TBL. 1995