Vikan - 16.02.1999, Blaðsíða 10

Vikan kannar þjófnaði í verslunum
HVAÐ SEGJA VERSLUNAREIGENDUR OG AFGREIÐSLUFÓLK?
Það eru ekki endilcga unglingarnir
eða peningalítið fólk sem stelur úr
verslunum. Það er sama hvar er borið
niður; í tískuversluninni, bygginga-
vöruversluninni eða bókaversluninni.
Alls staðar ber starfsfólkinu saman um
að búðarþjófarnir séu fólk á öllum
aldri, ungir jafnt sem aldnir. Þjófarnir
séu oftar en ekki vel til fara og beri
þess ekki merki að líða skort. Þetta
hafa verslunareigendur og starfsfólk
nokkurra verslana við Laugaveginn
um málið að segja:
Verslunin Kjallarinn: „Hér er
frekar mikið um þjófnaði, við
grípum fólk við þá iðju í hverri
viku. Við getum lítið gert annað en að
reyna að fylgjast með því sem fólk tek-
ur með sér inn í mátunarklefana og
hverju það skilar til baka. Þegar mikið
er að gera er ekki alltaf hægt að fylgj-
ast nógu vel með viðskiptavinunum og
þá grípur fólk gjarnan tækifærið. Við
erum með þjófavörn á fötunum en oft
er hún einfaldlega klippt af þeim. Við
hringjum í lögregluna ef við grípum
fólk glóðvolgt við þessa iðju. Það er
alls konar fólk sem stelur, alls ekki
bara unglingarnir. Við gripum eldri
konu hérna um daginn. Hún var búin
að labba um allan Laugaveginn og
stela úr mörgum verslunum. Fyrir
stuttu gómuðum við miðaldra mann.
Þetta fólk sker sig ekki úr, er oftar en
ekki vel til fara og það virðist ekki
vera peningaskortur sem liggur að
baki.”
Verslunin í takt: „Hér verðum við
mikið vör við þjófnað. Við erum ekki
með þjófavörn á fötunum, líklega er
fólk kaldara við að stela undir þeim
kringumstæðum. Um daginn var par
hér sem hagaði sér grunsamlega. Þau
voru með stóra tösku, ég kíkti í hana
og sá að í henni var kjóll frá mér. Mað-
urinn varð mjög reiður þegar ég tók
kjólinn upp úr töskunni og sagðist geta
sýnt mér kassakvittun. En þau flýttu
sér út þegar ég sagðist ætla að hringja í
lögregluna og voru farin þegar lögregl-
an kom. Fólkið sem reynir að stela hér
er á öllum aldri, mest fullorðið fólk,
vel klætt og virðist ekki líða skort.”
Verslunin Brynja: „Hér verslum við
með litla hluti og oft er erfitt að henda
reiður á því hvort miklu er stolið. Við
tökum helst eftir því þegar teknir eru
stórir hlutir. Það er erfitt að festa
þjófavörn á flesta þá hluti sem við
verslum með. Annars er alveg furðu-
legt hverju fólk stelur. Sem dæmi má
nefna að oft eru ljósaperur teknar úr
kössunum og þeir skildir eftir tómir.
Ég hef aldrei staðið neinn að verki, en
við finnum fyrir þessu. Einu sinni þeg-
ar við vorum búnir að loka sáum við
að það vantaði borvél sem hafði verið
baka til í versluninni. Snemma dags
höfðu verið Rússar hérna inni og af-
greiðslumaðurinn fór og fékk að fara
um borð í rússneskt skip sem lá hér í
höfninni. Lögreglan kom, en maðurinn
sem var grunaður harðneitaði öllum
sakargiftum þar til skipstjórinn komst í
málið. Þá varð þjófurinn hræddur og
játaði. Við kærðum hann ekki en feng-
um vélina til baka.”
Bókabúð Æskunnar. „Við verðum
töluvert vör við það að fólk steli héðan
bókum og blöðum og það er erfitt að
þjófamerkja vörurnar okkar. Við
reyndum það en merkin voru einfald-
lega rifin af. Það eru vissir aðilar sem
ég verð að fylgjast sérstaklega vel
með. Ef ég sé fólk taka eitthvað og
mig grunar að það ætli ekki að borga
fyrir það þá bíð ég þangað til ég sé að
það gengur fram hjá kassanum og ætl-
ar að ganga út. Ég bið þá viðkomandi
vinsamlegast að tala við mig og gef
honum tækifæri til þess að borga. Yfír-
leitt bregst fólk þannig við að það
verður mjög reitt, hendir í okkur vör-
unni og Iabbar út. Þetta er oftast fólk á
miðjum aldri sem virðist vera vel efn-
um búið. Það virðist frekar stela
spenningsins vegna heldur en að það
hafi ekki efni á að borga fyrir hlutina.”
HVER ER REFSINGIN?
Margir líta á búðarþjófnað sem ómerkilegt afbrot og leiða
ekki hugann að refsingunni. En lögreglan og dómstólarnir
líta öðrum augum á málið. Hjalti Pálmason, fulltrúi lög-
reglustjórans í Reykjavík, hefur þetta um málið að segja:
ið fáum mikinn
fjölda af þessum
málum inn á borð til
okkar. Ég get ímyndað mér
að það séu hátt í 40 mál í
hverjum mánuði hér á Stór-
Reykjavíkursvæðinu. Málin
eru auðvitað jafn ólík og
þau eru mörg og refsingin
fer eftir eðli brotsins og
verðmæti þýfisins. Við
fyrsta brot er væg refsing ef
fjárhæðin sem stolið var fyr-
ir er ekki verulega há. í ann-
að skipti getur viðkomandi
átt von á ákæru jafnvel þótt
10 Vikan
ekki sé um háa fjárhæð að
ræða. Því miður gerist það
æði oft að sama fólkið brýt-
ur af sér oftar en einu sinni.
Þetta fólk er á öllum aldri,
allt frá unglingum og upp í
fullorðið og mjög gamalt
fólk. Þessir þjófnaðir virðast
sjaldnast vera skipulagðir;
fólk fer yfirleitt ekki inn í
verslanirnar í þeim tilgangi
að stela. Við heyrum oft
skýringuna: „Það var bara
eins og það gripi mig eitt-
hvað...” Algengustu við-
brögðin eru þau að fólk
skammast sín og játar strax
brot sitt fyrir dómi.
Ef starfsfólk verslana
gómar viðskiptavin við
þjófnað er yfirleitt byrjað á
því að taka hann afsíðis og
síðan er hringt í lögregluna.
Lögreglan kynnir viðkom-
andi réttarstöðu hans, svo
sem að hann eigi rétt á rétt-
argæslumanni og hafi rétt á
að þegja þangað til hann
kemur. Ef búðarþjófurinn er
fús til þess að tjá sig um
málið er tekin skýrsla og
síðan er honum gerð grein
fyrir því að hann geti átt von
á frekari aðgerðum lögregl-
unnar. Oftast er honum síð-
an sleppt en í einstaka til-
fellum er farið með hann
strax á lögreglustöðina ef
lögreglan telur það nauð-
synlegt eðli málsins vegna.
Ef brotið er fyrsta brot og
lítilfjörlegt eru yfirleitt eng-
ar frekari aðgerðir af hálfu
lögreglunnar. Ef aftur á
móti er ákveðið að kæra þá
kemur málið til kasta lög-
fræðinga ákæruvaldsins og
tekin er ákvörðun um frek-
ari aðgerðir. Þær aðgerðir
geta verið af ýmsu tagi. í
fyrsta lagi getur verið um að
ræða ákærufrest, þá er
ákveðið að fella málið niður