Vikan - 17.08.1999, Blaðsíða 24

Siálfsvíg
Harmleikur sem skilur œttingja og vini eftir í örvœntingu.
Þegar við heyrum að ein-
hver hafi fallið fyrir eigin
hendi er okkur mjög
brugðið og okkur setur
hljóð. Slíkur harmleikur
setur ávallt mark sitt á
ættingja og vini þess
eintaklings sem hvarf á
vit guðanna með svo
skelfilegum hætti. Við
sem eftir sitjum leitum
örvæntingarfull svara við
áleitnum spurningum
varðandi sjálfsvígið og
eigum mjög erfitt með að
vera sátt við að líf endi á
þennan hátt.
Hvers vegna fremur
fólk sjálfsvíg?
Sjálfsvíg eru í eðli sínu bæði
skiijanleg og óskiljanleg. Lang-
flestir hafa einhvern tíma upplifað
mikla sorg eða depurð og hefur
þá langað til að kveðja þennan
heim. Fæstir láta hins vegar verða
af því.
Aukna tíðni sjálfsvíga ungs
fólks má hugsanlega rekja til rót-
leysis og firringar nútímasamfé-
lags. Framtíðin er á huldu, fjöl-
skyldubönd ótraustari að mörgu
leyti en áður fyrr og auknar kröf-
ur samfélagsins eru mörgum um
megn. Gömlu gildin eru á hverf-
anda hveli og lífið einkennist oft
af sundrung, samkeppni og óvissu.
Vímuefni hafa fylgt í kjölfar þjóð-
félagsbreytinga og skapað harð-
neskjulegri og hættulegri heim.
I Bandaríkjunum eru flestir
þeirra sem fremja sjálfsmorð eldri
en 45 ára en aldur þessa hóps fer
stöðugt lækkandi. Par eru sjálfsvíg
næst algengasta dauðaorsök
námsmanna en það eru aðeins
bflslys sem valda fleiri dauðsföll-
um.
Það liggja mismunandi ástæður
að baki því að fólk reynir að
svipta sig lífi. Sumum finnst að líf-
ið hafi ekki lengur tilgang, aðrir
upplifa sig sem misheppnaða ein-
staklinga í heimi þar sem þeim
finnst að allir séu annars ham-
ingjusamir og njóti velgengni í líf-
inu. Enn aðrir eru í hefndarhug
gagnvart einhverjum sem þeim
finnst hafa valdið sér skaða og
þess eru einnig dæmi að langveikt
fólk vilji benda enda á þjáningar
sínar með því að stytta sér aldur.
Þetta fólk á þó eitt sameiginlegt
og það er sú hugsun eða tilfinning
að lífið sé óbærilegt og sjálfsvíg sé
eina lausin. Oftar en ekki hefur
fólk í sjálfsvígshugleiðingum
þjáðst af þunglyndi í lengri eða
skemmri tíma.
með bros á
Það er sorgleg staðreynd að ís-
land er komið í hóp þeirra þjóða
sem hafa hvað hæsta sjálfsvígs-
tíðni í aldurshópi karla frá 15 til
24 ára. Rannsóknir hafa leitt í ljós
að að þrisvar sinnum fleiri karlar
en konur fremja sjálfsvíg þó svo
að konur geri þrisvar sinnum fleiri
tilraunir til sjálfsvíga en karlar.
Aðferðir kynjanna eru einnig
ólíkar þvf konur nota oftast lyf til
að svipta sig lffi en karlar hengja
sig, kæfa sig með útbiæstri bif-
reiða eða skjóta sig. Að auki hef-
ur komið í ljós að sjálfsvíg eru
tvisvar sinnum algengari hjá ein-
hleypu fólki en þeim sem eru í
sambúð eða hjónabandi. Þá er
talið að u.þ.b. 70% þeirra sem fyr-
irfara sér hafi þjáðst af einhverju
afbrigði þunglyndis. Einkenni
þunglyndis eru margvísleg og
stundum getur verið erfitt að
greina þau. Sjúkdómsmyndin
breytist þegar kvíði blandast
„Þunglyndi
vor.‘
þunglyndinu og getur þá mann-
eskjan augljóslega orðið fárveik.
Þunglyndissjúklingurinn einblínir
á skuggahliðar tilverunnar og fær
jafnvel efasemdir um tilganginn
með lffi sfnu. Sjúklingurinn eygir
enga von um breytingar á líðan
sinni og vonleysi heltekur hann.
Hann verður meyr f skapi, fær
þyngsli fyrir brjósti og er grát-
gjarn. Þunglyndið gengur stund-
um svo langt að viðkomandi óskar
sér þess að kveðja þennan heim.
Matarlyst verður mjög lítil en ef
kvíði bætist ofan á þunglyndið
getur það leitt til stóraukinnar
matarneyslu og sjúklingurinn
borðar sér til huggunar. Svefn
truflast líka að verulegu leyti.
Það getur reynst erfitt að greina
þunglyndi því það getur dulist bak
við ýmis líkamleg sjúkdómsein-
kenni, eirðarleysi, óróa eða upp-
gerðarglaðværð. Sjúklingurinn
skammast sfn jafnvel fyrir þung-
lyndið og vill dylja það fyrir sam-
ferðafólki sínu og sjálfum sér.
Hann hagar sér eins og allt sé í
fínasta lagi, kemur fram við aðra
með bros á vör og harðneitar að
nokkuð bjáti á nema kannski smá-
vegis svefntruflanir eða erfiðleik-
ar í vinnunni. f þess háttar tilvik-
>0
■o
U)
X
3
n
z
■o
c
3
X
É
D a n s a ð vi
a u ð a n n
Ragnhildur Sverrisdóttir blaðamaður
hefur starfað hjá Morgunblaðinu í
fjölda mörg ár og hefur meðal
annars fjallað um afbrot, lög-
gæslu og dóma í fíkni-
efnamálum. Hún er höf-
undur bókarinnar Dansað
við dauðann en í henni leit-
ast Ragnhildur við að varpa
ljósi á aukna neyslu fíkniefna
á íslandi. I bókinni rifja fyrr-
verandi fíkniefnaneytendur
upp sögu sína, foreldrar segja
frá missi sonar sem varð fíkni
efnum að bráð, rakið er hvaða fíkniefni eru
algengust á fslandi og hver áhrif
þeirra eru. Einnig fer sálfræð-
ingur í gegnum breytingar sem
verða á unglingsárunum, sex
íslenskir unglingar skýra frá
afstöðu sinni til fíkniefna og
fimm þekktir íslendingar
gera slíkt hið sama.
Bókin er afar áhuga-
verð lesning fyrir jafnt
unglinga sem foreldra
þeirra. í henni kemur
skýrt fram að enginn
24 Vikan
getur séð fyrir hver verður fórnarlamb fflcni-
efna. Unglingarnir þrír sem rekja sögu sína
eru t.d. mjög ólíkir. í þeim hópi er svokallaður
fyrirmyndarunglingur sem fíkniefnin náðu
skyndilega heljartökum á. Þar kynnumst við
einnig sögu „vandræðabarnsins" sem missti
öll tök á neyslunni og við fáum að heyra af
reynslu „venjulega" unglingsins sem neytti
áfengis eins og félagarnir en náði ekki að snúa
af þeirri braut fyrr en löngu síðar.
Bókin er einkar fróðleg lesning og ætti að
geta hjálpað mörgum til þess að öðlast frekari
skilning á fíkniefnavandanum og sjálfsvígum
tengdum þeim.