Vikan - 31.08.1999, Blaðsíða 57

Vikan
Grœnt og vœnt
Björnsdóttir
tSfifi*
úr fjölærum jurtum
Yfirleitt eru tré eða runn-
ar notaðir í gerðið um-
hverfis garðinn. Víðiteg-
undir og birki hafa þótt
hæfa vel í limgerði og
einnig er töluvert um
mispla í limgerðum. Ein-
staka garðeigandi hefur
valið að nota grenitré og
tekist að klippa þau svo
fallega til að úr hafa orð-
ið glæsilegustu gerði þótt
slíkt sé fremur sjaldgæft.
Hægt er að rækta upp
gerði úr fleiru en
trjám. Fjölærar
plöntur sem verða nokkuð
hávaxnar geta hentað ágæt-
lega til að girða af garðinn,
en þegar vetrar og gróður-
inn fellur verður lítið skjól
af þessum gróðri. En hann
hefur þó marga kosti eins og
síðar verður vikið að.
Limgerði þurfa mikla um-
hirðu og natni eigi þau að
verða falleg. Allt frá því litl-
ar plöntur eru gróðursettar
og þar til limgerðið hefur
náð tilætlaðri hæð verður að
klippa það reglulega og á
réttan hátt. Þeir kjörkuðu
láta sig hafa það að klippa
gerðið sjálfir en hinir fá fag-
menn til verksins. Rétt
klipping er þýðingarmikil
því hún tryggir að gerðið
verði þétt og fallegt allt frá
rót og upp í topp. Víða er-
lendis eru gerði klippt á fjöl-
breytilegri hátt en hér er
oftast gert og vissulega er
skemmtilegt að virða fyrir
sér óvenjulega klippt gerði.
Lúpína í stað runna
En víkjum nú að þætti
fjölæru plantnanna og
hvernig nota má þær í gerð-
in. Plöntur sem verða sæmi-
lega háar og um leið þétt-
vaxnar henta vel til þessara
nota og þá ekki síst plöntur
sem bera falleg blóm. Sem
dæmi um slíkar plöntur má
nefna lúpínur. Við þekkjum
öll Alaskalúpínuna sem vex
víða um land en nýtur ekki
virðingar
allra því
ýmsir telja
hana „út-
lending"
sem ekkert
erindi eigi,
hvorki á
ræktað land
né óræktað.
Ala-
skalúpínu
getum við
ekki notað í
gerði því
hún sáir sér
svo mikið
að hún
myndi
áreiðanlega
verða búin
að leggja
allt undir sig
á skömmum
ur. Blómgunartíminn getur
að sjálfsögðu orðið svolítið
breytilegur eftir sumarveðr-
áttunni. Lúpínan er til í
nokkrum litum, til dæmis
bleikum, bláum og hvítum
og hún er undurfalleg þar
sem hún umlykur garðinn
alblómguð.
Tvennt þarf þó að hafa í
huga þegar fjölærar jurtir
eru notaðar í stað trjáa eða
runna í gerði. Þær falla að
kannski helsti ókosturinn að
fjölæru jurtirnar standa ekki
af sér íslenskt rok á sama
hátt og trén og geta fallið
niður á miðju sumri. Flægt
er að koma í veg fyrir þetta
með því að styðja við þær
með því að setja netgirðing-
ar annars vegar eða jafnvel
beggja vegna við þær. Plönt-
urnar vaxa upp og brátt sést
lítið sem ekkert í girðinguna
og séum við með slíka girð-
tíma. Garðalúpína
gagnast hins vegar
ágætlega í þessum
tilgangi og hún sáir sér sára-
lítið. Hún er tiltölulega fljót-
vaxin og ekki er komið langt
fram á sumar þegar hún hef-
ur náð töluverðri hæð. í júlí
byrjar hún að blómstra og
blómin standa í nokkrar vik-
Þessi blcika lúpína liefur í luarga áratugi niyndaö |)étt
gerði scm skilur aí) göngu.stíg og lóó. Hún sáir sér náast
ekki neitt. A sania liátt inætti nota til dteniis riddara-
spora og venusvagn. (Ljósmynd; Fríða Björndóttir)
sjálfsögðu niður að vetrin-
um og veita þá ekki sama
skjól og trén gera þótt laufið
sé fallið og að vorinu þarf
svo að hreinsa leifar fjölær-
inganna frá síðasta sumri úr
beðunum um leið og þau
eru hreinsuð. Og svo er
Hrossaskítur EKKI hænsnaskítur. Ólafur Njálsson, garðyrkjumaður í Nátthaga, hringdi
til mín gráti nær vegna tilvitnunar i viðtal við hann í Morgunblaðinu um jarðvegsblöndu fyrir alparós sem birt-
ist hér í þættinum fyrir skömmu. Villa hafði slæðst inn í Morgunblaðsviðtalið. Þar stóð að blanda ætti
hænsnaskít saman við jarðveginn en það átti að vera HROSSASKÍTUR. Ólafur sagðist hafa verið að
berjast við þennan „draug" í allt sumar og þótti sem von var illt að við skyldum hafa orðið til þess að halda lífi
í honum með tilvitnuninni. Beðist er velvirðingar á þessu. Vonandi hefur enginn farið að blanda mold fyrir
alparósina sína því hafi verið notaður hænsnaskítur er það sama og að kveða upp dauðadóm yfir jurtinni. fb
mgu getur
hún auðvit-
að staðið all-
an veturinn og lokað garð-
inn af þótt ekki sé hún
veigamikil.
Þeir sem eru að hugleiða
að koma sér upp limgerði
geta nú velt fyrir sér hvort
til greina gætu komið fjölær-
ar jurtir. Þið hafið allan vet-
urinn fyrir ykkur til að velja
þá tegund sem þið helst
vilduð hafa.
Vikan 5 7