Vikan - 31.10.2000, Síða 54

uppreisnargjarni hölundur
A hverfanda
Margaret Mitchell var að-
eins sex ára þegar hún varð
fyrir reynslu sem setti mark
sitt á hana fyrir allt lífið. Hún
var þrjóskur krakki og vildi
ekki fara í skóla. Móðir
hennar, Maybelle, hafði
margoft þurft að standa í
þrætum við hana út af
þessu og hefur sennilega
verið orðin þreytt því þenn-
an dag ók hún hestvagni
þeirra út á Jonesboro-veg-
inn. Á leiðinni sáu þær bú-
garða eftir búgarða,
og bændabýli eftir
bændabýli sem stóðu
auð og gapandi með
sótsvarta veggi eftir
logandi kyndla norð-
anmanna í þræla-
stríðinu. Meðan þær
horfðu á eyðilegging-
una minnti Maybelle
dóttur sína á að sú
hefði verið tíðin ekki
fyrir alls löngu að
þarna hefðu verið
blómleg býli og bústaðir
ríkra plantekrueigenda.
Þetta fólk hefði mátt
horfa á veröld sína
hrynja til grunna og líf þess
eyðilagt. „Hún sagði mér að
mín veröld myndi einhvern
tíma springa í loft upp án
þess að ég fengi nokkuð að
gert og ef ég hefði ekkert
vopn til að grípa til þegar
þannig stæði á ætti ég allt
mitt undir guðs náð,“ sagði
Margaret vinkonu sinni síð-
ar. Þetta dugði til að glæða
áhuga litlu stúlkunnar á
menntun en Scarlett O’Hara
lærir svipaða lífslexíu í bók-
inni á Hverfanda hveli þeg-
ar hún flýr frá brennandi Atl-
antaborg eftir Jonesboro-
veginum.
M
argaret Mitchell
fæddist fyrir nærri
hundrað árum hinn
8. nóvember árið
1900. Hún bjó allt sitt líf í Atl-
anta í Georgíu í fallegu húsi.
Hún var í föðurætt kominn af
fyrstu bómullarkaupmönnum
Atlantaborgar en í móðurætt af
dugmiklum, hugrökkum, írsk-
um innflytjendum. Faðir henn-
arvar lögfræðingurog naut um-
talsverðrar velgengni. Móðir
hennar varvel menntuð kona og
ein af súffragett-
unum (suffra-
gettes voru þær
sem börðust fyrir
kosningarétti
kvenna) í borginni.
Maybelle leyfði
Margaret að leika
sér frjálslega um
stræti og torg borg-
arinnar með bróð-
ur sínum, í
strákafötum
eins og hann,
meðan hún var
yngri. Margaret
naut frelsisins
hún naut
Margaret
Mitchell árið
1920.
en
þess líka að heimsækja ættingja
í sveitinni og hlusta á eldra fólk-
ið rifja upp reynslu sína úr borg-
arastyrjöldinni.
Hún hóf að skrifa strax þeg-
ar hún var barn og móðir henn-
ar hvatti hana til þess. í skóla
var hún vinsæl meðal bekkjar-
félaganna því hún var frjálsleg
ogfyndin og sagði skemmtilega
frá. Hún var hins vegar upp-
reisnargjörn og stóð fast á skoð-
unum sínum og það varðtil þess
að sumar stúlknanna þoldu
hana ekki. Maybelle hvatti dótt-
ursínatil aðfara norðurtil Nýja-
Englands haustið 1918 til að
læra við hinn virta Smiths Col-
lege. Henni gekk ekki vel. Norð-
urríkjastúlkurnar voru betur
undir námið búnar og Margar-
etfannst hún standa þeim langt
að baki. Hún skrifaði til bróður
síns: „í 2500 stúlkna skóla eru
margar mun gáfaðri og hæfileik-
ríkari en ég. Ef ég get ekki ver-
ið í fyrsta sæti vil ég frekar vera
ekkert." Um svipað leyti fékk
hún fréttir af því að Clifford
Henry, kærasti hennarfrá sumr-
inu áður, hefði fallið í heims-
styrjöldinni. Maybelle veiktist
heiftarlega í janúar 1919 og
Margaret var kölluð heim. Móð-
ir hennar dó og Margaret hætti
námi til að sjá um heimilið fyr-
ir föður sinn. Hún lauk því að-
eins einu ári í háskóla.
Næstu árin skemmti hún sér
konunglega með piltum úr ná-
grenninu. Hún var „debutante"
eða nýliði ífélagslífi heldri borg-
ara og fékk stöllur sínar til að
gera uppreisn gegn því að fylgi-
konurnar (matrons) fengju að
ráða því hvaða góðgerðarstofn-
anir nytu ágóðans af góðgerð-
ardansleikjunum. Vegna þessa
var henni ekki leyft að ganga í
Junior League kvenna í Atlanta
sem var stórt högg fyrir konu
af hennar ættum og úr hennar
stétt. Margaret tók það ekki
nærri sér heldur dansaði
apakkadans við ungan mann
uppi á sviði á einu ballinu og
kyssti hann rembingskoss í lok-
in. Sagt var frá atvikinu I einu
dagblaðanna og þar var kossinn
kallaður lostafullur.
Margaret, eða Peggy eins og
hún var oftast kölluð, giftist ári
seinna frægum bruggara,
Berrien Kinnard Upshaw að
nafni, og ekki varð hneykslun
borgarbúa minni við það. Þau
rifust heiftarlega strax í brúð-
kaupsferðinni þegar Peggy
komst að því að brúðguminn
átti ekki fyrir ferðinni. Tæpum
þremur mánuðum seinna flutti
hann útaf heimili hennarogfyr-
hve
ir skilnaðarréttinum bar Peggy
að hann hefði barið sig.
Hún leitaði huggunar hjá vini
Kinnard Upshaws, John Marsh,
og hann sá fljótt að hún myndi
hafa hæfileika til að skrifa.
Hann var sjálfur blaðamaður og
útvegaði henni vinnu við að
skrifa greinar fyrir The Atlanta
Journal. Henni var nokk sama
þótt blaðamennska þætti ekki
starf við hæfi ungrar yfirstétt-
arstúlku í Atlanta og fljótlega
var Peggy orðin innsti koppur í
búri meðal drykkjuglaðra, upp-
reisnargjarnra bóhema í rithöf-
unda- og blaðamannastétt borg-
arinnar. Hún tók mörg viðtöl við
persónur sem þóttu vafasamar
þar á meðal voru hnefaleika-
kappar.
Peggy giftist John þegar hún
var tuttugu og fjögurra ára. Oft
er John lýst af ævisöguriturum
Margaret Mitchell sem hálf-
gerðum leiðindapúka. Hann átti
við mikla vanheilsu að stríða
ogýmsirtöldu að hún hefði ein-
göngu valið hann af því að hann
var algjör andstæða Berrien
Kinnard Upshaws. Marianne
Walters skoðaði vandlega bréf-
in sem fóru á milli hjónanna
áður en hún skrifaði sína útgáfu
af ævi rithöfundarins og komst
að þeirri niðurstöðu að á milli
þeirra hefði ríkt ástríðufull ást.
Þau bjuggu í lítilli íbúð á jarð-
hæð í glæsihýsi í Atlanta og
kölluðu hana ruslahauginn „the
Dump". Samband þeirra var
einstaklega gott að því leyti líka
að Peggy var rithöfundur en
John góður ritstjóri. Hún hafði
sköpunargáfu og innblástur en
hann var agaður og vandvirkur.
Hún hélt áfram að vinna við
blaðamennsku eftir að þau giftu
sig en fór að skrifa skáldsögu
meðfram starfinu. Þegar hún
sneri á sérökklann hvarf hún þó
frá öllum störfum og lá fyrir
54
Vikan
Texti: Steingerður Ste i narsdó11 i r