Menntamál - 01.08.1961, Blaðsíða 63

MENNTAMÁL
141
skökk efnskipti eða eitthvaS álíka. Það er engu að síður
óhagganleg staðreynd, að hún hefur haft ríka þýðingu í lífi
þeirra, ef til vill fremur en nokkuð annað. Því bera allar
slíkar fullyrðingar engu öðru vitni en sínu eigin haldleysi.
Ég minnist orða Dostojevskis, sem eru á þessa leið: „Þó
að ég vissi, að Kristur væri ekki sannleikur, myndi ég
þó heldur fylgja honum en sannleikanum.“ Það sem Krist-
ur gefur honum, er honum svo mikils virði, að engin dauð
staðreynd getur haft áhrif þar á, jafnvel þótt hún væri
sannleikur. Það er sannfæring mín, að afstaða Einars,
Poul la Cour og annarra, sem hlotið hafa svipaða reynslu,
sé mjög á sömu lund til hennar og afstaða Dosojevskis til
Krists. Enginn skilji orð mín þannig, að ég sé að gera því
skóna, að reynsla af þessum toga sé eingöngu trúarlegs
eðlis. Ég legg engan dóm á það.
Þótt þeir séu fáir, sem kristallað hafa þessa reynslu
jafn tært og Einar Benediktsson, eru þeir án vafa margir,
sem fundið hafa til aðkenningar af henni án þess nokkurn
tíma að lifa hana til fulls. Margur mun vera þannig, að
ekki þarf annað en tæran morgun eða frostnæturhimin og
hann er orðinn einn af þeim strengjum, sem hún hrærir.
Mér er næst að halda, að flestir þeir, er njóta listar í ein-
hverri mynd, leiti hennar leynt og ljóst. Það skiptir engu
hvar og hvernig við hljótum hana — í ljóði, náttúrunni
eða því, sem við elskum. Það eitt skiptir máli, að hún sé
okkar, því að hún er eitt af því, sem líf okkar þarfnast. 1
þessu sambandi er fróðlegt að athuga bók eftir rithöfund-
inn og heimspekinginn Aldous Huxley, er nefnist á frum-
málinu „The Doors of Perception“. Hann hafði tekizt á
hendur að vera ,,tilraunadýr“ við athuganir á áhrifum
örvunarlyfs, er meskalín nefnist, en það er unnið úr svo-
nefndum peyotekaktus og hefur verið þekkt og notað af
Indíánum í Mexíkó og Suð-vestur-Ameríku öldum saman.
í bókinni skýrir Huxley frá líðan sinni og reynslu undir
áhrifum þessa lyfs.