Menntamál - 01.04.1972, Page 21

Gilitrult dettur dauð niður, og það á hún líka
að gera. Hún er tröll, en ekki maður. Úlfurinn
í sögunni af Rauðhettu á vissulega skilið að fá
vömb sína fyllta af grjóti, og stjúpa Mjalllivítar
má gjarnan dansa sig dauða í glóandi skóm.
Jafnvel karlinn, sem verkaskipti hafði við kerl-
ingu sína, getur mín vegna dottið niður í pott
með sjóðandi graut og brennt sig. Hér er engu
verið að skrökva. Allt er þetta einhvern veginn
notalega satt. Það er að segja, það má ekki sann-
ara vera.
Hitt hef ég fólk, sem að vísu fordæmir reyfara-
lestur, en heldur því fram, að lestur íslendinga-
sagna sé unglingum litlu liollari. Bendir í því
sambandi á manndrápin. Þessi skoðun er sönnun
þess, hve utangátta fólk er, þegar það fer að
tala um þessi mál. Öllu heldur þó er hún sönnun
þess, live langt er frá, að nokkuð sé um þessi
efni hugsað, aðeins einhverju slegið fram, ef þau
ber á góma. Munurinn á íslendingasögum og nú-
tímareyfurum er ekki aðeins mikill, heldur algjör.
Jafnvel börn skilja strax, að sögurnar gerast á
þeim tíma, þegar vopnaburður einstaklinga þótti
sjálfsagður og mannvfg þar af leiðandi eðlileg.
En þó að þau skilji þetta ekki, er annað eftir,
undantekningarlaust setja íslendingasögur dreng-
skapinn öllu ofar. Þær fara ekki í launkofa með
neitt. Söguþráðurinn er ekki undinn og teygður
um launstigu til að skapa spenning. Yfir frásögn-
mni allri er frá hendi höfunda slík andleg heið-
ríkja, sem vart er finnanleg í neinum sögum
oðrum. Rúmsins vegna er ekki hægt að fara um
þetta fleiri orðum hér, og væri þó fróðlegt að
gera samanburð á vinnubrögðum og aðferðum
Ejá höfundum íslendingasagna og höfundum nú-
timareyfara. Reyndar á þess ekki að þurfa, því
ttð hverjum meðalgreindum manni verður þetta
ljóst, um leið og hann nennir að gera sér þess
grein.
ð a rn nbókme n n lir,
grein uppeldis, sern ekkert er skeytt
Ég skrifa þetta, ef verða mætti til þcss, að ein-
hver læsi það og færi að hugleiða þá grein upp-
eElis, sem ekkert er skeytt. Sú grein er barnabók-
menntirnar. Eins og nú horfir við, eru bækur
þeirra barna, sem komin eru yfir tíu ára aldur,
með tveimur stórum annmörkum. Annars vegar
eru þær skrifaðar af ýmsu góðu fólki og í lofs-
verðum tilgangi, en ná ekki athygli lesendanna.
Er þar ýmist um að kenna skilningsleysi á bernsk-
unni, eins og hún er í dag, eða því, að höfund-
arnir kunna lítið til ritstarfa. Sumir virðast þeir
gæddir ómótstæðilegri frásagnarþrá og ráðast
síðan þar á garðinn, sem þeim sýnist hann lægst-
ur. Hins vegar eru svo þessar bækur, og líklega
að miklum meirihluta, reyfarar af allra lélegustu
gerð. Reyndar er í þeim fáum daðrað mjög við
stórglæpi nema undir rós, en þær eru undirbygg-
ing þeirra sagna, leiða lesendur sína í átt til þeirra
og úr vegi fyrir öllum góðiun skáldskap. Enda
þótt við íslendingar eigum sennilega enga sér-
stöðu í þessu efni og hin sama þróun sé komin á
lijá öðrum þjóðum og ef til vill í enn ríkari
mæli, þá ættum við að gefa þessu meiri gaunr en
við gerum. Við og allar aðrar þjóðir mættum
Inigleiða það, að til sagna, sem bernskunni eru
ætlaðar, á ekki að gera minni kröfur um listræna
framsetningu og skáldlegan búning en til þeirra
sagna, sem þroskaðir lesa, jafnvel miklu meiri
kröfur. Svo sjálfsagt er þetta, að gegn því eru
engin rök til, hversu vandlega sem þeirra væri
leitað. Fengist fólk til að skilja þetta í stað þess
að sýna því tómlæti, myndum við fljótt eignast
Jaað, sem kalla mætti barnabókmenntir. Væri
farið að gera listrænar kröfur í Jressu efni, yrðu
margir til að verða við þeim kröfum. Það er
skeytingarleysið eitt, sem veldur Jiví, hve fáir
vita, að barnabókmenntir eru sennilega flestum
bókmenntum æðri. Höfundum, sem þeim bók-
menntum vilja sinna, er í ýmsu miklu meiri
vandi á höndum en öðrum höfundum. Þeim er
ekki nóg að eiga góðan stíl, næma skáldgáfu og
ríkt ímyndunarafl, heldur verða J)eir einnig að
hafa kunnáttu til að ná athygli lesenda sinna.
Þar að auki skrifa Jreir fyrir fólk, sem er i mótun,
og boðskapur sagna þeirra, ef hann einhver er,
verður að vera í samræmi við Jiær siðgæðishug-
myndir, sem ríkjandi eru. Ekki hvað sízt skykli
sá boðskapur vera hinn sami og í orðum postul-
ans, að kærleikurinn sé mestur alls.
MENNTAMAL
79