Bjarmi - 01.12.1993, Blaðsíða 6

UPPBYGGING
Hér eru heið-
ingjar og
stjörnuspek-
ingar búnir að
kasta frá sér
stolti sínu og
þekkingu og
lúta litlu barni
í trú af því að
orð Guðs sagði
þeim að það
væri Messías
og frelsari
heimsins.
var hún svipt hugmyndum um andleg máttar-
völd í sköpuninni. Guð er einn, skapari allra
hluta. Sól og tungl eru ljós á festingunni en
ekki guðleg máttarvöld (sbr. sköpunarsöguna í
1. Mós. 1,1-2,4). I raun höfðu stjörnuspekingar
fornaldarinnar ekki meiri möguleika til að sjá
fyrir um óorðna hluti en stjörnuspeki nútímans.
Matteus greinir ekki nánar frá því hvaða
menn þetta voru né heldur hvað þeir voru
margir. Gamlar arfsagnir, t.d. úr Armensku
bernskuguðspjalli frá 6. öld e. Kr., segja vitr-
ingana hafa verið konunga og úr þessu guð-
spjalli eru nöfn þeirra komin, þ.e. Melkíor,
Baltasar og Kaspar. Hugmyndin um að þeir
hafi verið konungar er líklega sprottin af heim-
færslu texta í Gamla testamentinu upp á heim-
sókn þeirra (sjá Sálm. 72,10-11; Jes. 49,7 og
60,3-6). Að þeir hafi verið þrír er líklega kom-
ið af gjöfunum þrem sem tilgreindar eru í
Matteusarguðspjalli.
Ut frá Matteusarguðspjalli getum við dregið
þá ályktun að vitringarnir hafi verið heiðnir
menn sem komu til Jerúsalem til að leita hins
nýfædda konungs gyðinga og lúta honum.
Óvíst er hvaðan þeir hafa komið en lönd eins
og Persía, Iran og Arabía hafa verið nefnd. Þeir
hafa verið stjörnuspekingar og því lagt stund á
athuganir á himinhvolfinu og gert útreikninga
sína á grundvelli þeirra og þekkingar sinnar á
fræðunum. Sem slíkir hafa þeir notið virðingar
og haft áhrif. Þá er líklegt að þeir hafi litið á
himintunglin sem andleg eða guðleg máttar-
völd sem hafi áhrif á líf manna.
Hvaða stjarna var það sem sást?
Uppgötvun nýrra stjarna var hluti af fræðum
vitringanna og var ný stjama talin merki um
fæðingu konungs eða mikilmennis. Sagan af
vitringunum í Matteusarguðspjalli er því alls
ekki eina sagan sem hefur að geyma frásögn af
uppgötvun nýrrar stjörnu í tengslum við fæð-
ingu konungs eða mikilmennis. I frásögn
Matteusar er ný stjarna á himninum ástæða
þess að vitringamir halda af stað og koma til
Jerúsalem í leit að nýfæddum konungi gyð-
inga.
Ymsar tilgátur hafa verið settar fram um það
hvaða stjarna það var sem vitringarnir sáu:
I fyrsta lagi hefur Halleys halastjarnan verið
nefnd en hún á að hafa sést árið 12/11 f. Kr.
I öðru lagi skýring Kepplers sem benti á að
Satúrnus og Júpiter hafi borið saman við sjón-
deildarhringinn árið 7. f. Kr.
í þriðja lagi hefur verið talað um nýstirni
eða blossastjömu sem kínverskir stjarnfræð-
ingar munu hafa fylgst með í 70 daga árið 5/4
f. Kr.
Loks eru þeir sem telja að stjaman vísi ekki
til neinnar ákveðinnar stjörnu heldur sé hún
fyrst og fremst táknræn og byggi á 4. Móseb.
24,17. Þar segir: „Stjama rennur upp af Jakob
og veldissproti rís af ísrael.“ Þegar á dögurn
Jesú hafði þessi texti verið túlkaður sem Mess-
íasartexti (sbr. einnig Opinb. 22,16 og 2. Pét.
1,1?).
Utilokað er að færa sönnur á einhverja þess-
ara tilgátna. Þess má þó geta til skýringar að
fæðing Jesú hefur að öllum líkindum átt sér
stað á árabilinu 7-4 f. Kr. Vitað er að Heródes
mikli, sem kemur við sögu í frásögn Matteusar,
ríkti sem konungur gyðinga með fulltingi
Rómverja frá 37 f. Kr. til dauðadags árið 4 f.
Kr.
Lotning og gjafir vitringanna
Matteus leggur áherslu á að Messías hafi átt
að fæðast í Betlehem og vera af ætt Davíðs
(2,6). Heródes kallar til sín presta og fræði-
menn lýðsins til að ganga úr skugga um þetta.
Vitnað er í upphaf fimmta kaflans hjá Míka
spámanni þar sem fæðingarstað Messíasar er
getið og sú tilvitnun tengd 2. Sam. 5,2 þar sem
Davíð er lýst sem hirði (höfðingja) yfir ísrael.
Vitringamir halda því til Betlehem og finna
bamið þar og veita því lotningu.
Frásögn Matteusar dregur fram spennuna
milli hins réttboma konungs gyðinga (Messías-
ar) og falskonungsins í Jerúsalem. Sú mynd
endurspeglar líka spennuna milli gyðingdóms
og kristni þegar í upphafi. Vitringarnir frá
Austurlöndum voru heiðnir menn og sem slíkir
fulltrúar annarra þjóða en gyðinga. Þeir kontu
og lutu Jesú sem Messíasi meðan Heródes og
öll Jerúsalem með honum óttaðist og hafnaði
hinum nýja konungi (Matt. 2,3 og 11 sbr. 8,11-
12).
Gjafir vitringanna, gull, reykelsi og myrra,
eru þekkt framleiðsla í Arabíu og víðar og eru í
rauninni viðeigandi gjafir til handa konungum.
Kirkjufeðurnir og Lúther sáu í gjöfunum tákn
um stöðu og hlutskipti Jesú. Gullið er tákn
konungdóms og reykelsið vísar til guðdóms
hans eða prestdæmis. Myrran er ilmsmyrsl og
er tákn þjáningar og dauða. Lotning og gjafir
vitringanna fela í sér viðurkenningu þess að
Jesús er Messías, konungurinn sem Guð hafði
lofað að senda til að leysa þjóð sína og mann-
kynið allt úr ánauð syndar og dauða.
Við og vitringarnir
Frásögn Matteusar af vitringunum frá Aust-
urlöndum getur kennt okkur margt og flytur
okkur boðskap um það hver Jesús er og hvaða
gildi hann hefur fyrir okkur. Vitringarnir eru í
huga Matteusar fulltrúar heiðinna þjóða. Við
tilheyrum þeim og eigum þó hlutdeild í fagnað-
arerindinu um Messías. Jesús er ekki bara kon-
ungur og frelsari gyðinga heldur alls mann-
kyns. Þess vegna er hann líka frelsari okkar.
Viðbrögð vitringanna eru lærdómsrík. Þeim
opinberaðist, þrátt fyrir að vera heiðingjar,