Heima er bezt - 01.04.1952, Síða 14

110
Heima er bezt
Nr. 4
hann lét „prýða ríkulega með
gulli og hengja upp í kirkju.
Skömmu áður en Andronik-
us gekk til feðra sinna, var
honum tilkynnt, að myndin
væri að gráta. Hann sendi þá
nokkra af mönnum sínum í
kirkjuna, og þeirra á meðal
mann að nafni Stefán Agio-
christophorites, til að komast að
raun um, hvort þetta væri satt.
Stefán stóð uppi í stiga „og
þerraði augu myndarinnar með
hvítum vasaklút“. „En táraflóð-
ið úr augum myndarinnar varð
því meira.“ Þá er Andronikus
heyrði þetta, bjóst hann við, að
það boðaði sér óhamingju, og
væri sánkti Páll að gráta yfir
því, þar sem hann elskaði And-
ronikus eins og Andronikus elsk-
aði hann. — Myndadýrkunin
hafði skapað víðtækan listiðn-
að. Margir lifðu af að búa til
dýrlingamyndir, eins og í Rúss-
landi fram að byltingunni. Var
mikil keppni eftir að framleiða
góðar vörur, en þær voru mjög
misjafnar að verðmæti, þar sem
kaupendur voru úr öllum stétt-
um. Það verður skiljanlegt, að
bann Konstantíns V. keisara við
myndadýrkun yrði óvinsælt, eigi
aðeins meðal munkanna, enda
varð það upphaf mikilla deilna.
Myndastríðið stóð yfir í 120 dr
(726—846) og lauk með því, að
kirkjan hafði sitt fram gagn-
vart keisaranum. Áhangendur
myndadýrkunarinnar fengu
meira að segja styrk frá Róma-
borg, enda þótt samkomulagið
við vestrænu kirkjuna færi
hraðversnandi og leiddi loksins
til aðskilnaðarins árið 1054. En
upp úr því skiptist katólska
kirkjan í rómversk-katólska og
grísk-katólska.
Ósamkomulagið milli kirkju-
deildanna var bæði af trúarleg-
um og stjórnmálalegum rótum
runnið. Hinn voldugi yfirbiskup
í Konstantínópel hafði ekki
færri en 57 metropolita, 49 erki-
biskupa og 514 biskupa undir
sér. Vildi hann því ekki hlýðn-
ast skipunum frá yfirbiskupi
Rómar, en hann hafði frá fornu
fari talið sig höfuð kristninnar.
Þá er Rómaborg var unnin af
Justinian, varð Rómarbiskupinn
blátt áfram þegn í hinu róm-
verska ríki — en hann hafði eigi
— eins og prestastétt aust-róm-
verska ríkisins — vanist því, að
beygja sig undir vilja keisarans.
Þegar fram liðu stundir studdi
Rómarbiskupinn sig æ meira við
Franka, og árið 756 þáði Stefán
II. páfi héruð þau á Ítalíu, sem
Byzants hafði misst, úr hendi
Pípins litla Frankakonungs.
Þannig var kirkjuríkið sett á
stofn. Rómverski biskupinn var
............................. »i
/ íslendingasögunum er I
Í oft getið um Miklagarð, \
I hina frœgu Jceisaraborg. §
1 Þar var Grettis Ásmunds- \
i sonar Jiefnt, eftir því sem i
| sagan segir. Hið volduga i
= keisararíki stóð í miklum |
1 blóma um þœr mundir, \
\ sem flestar sögur oJcJcar \
I gerast. Þótti það Jiinn |
| mesti frami að Jcomast í \
| sveit Vœringja, en það var I
§ norrcent málalið í þjón- [
i ustu Jceisarans. Aftur á I
Í móti Jiefur eJcJci birzt miJc- \
Í ið á íslenzku um sögu i
Í þessa merJcilega ríJcis. í 2. \
i Jiefti Heima er bezt, er i
Í stutt lýsing á MiJclagarði i
1 og í grein þeirri, er Jiér fer \
Í á eftir, er nánar lýst sögu \
\ og menningu hins aust- \
\ rómversJca ríJcis. Er hún að i
Í mestu eftir Henry A. Steen, \
| Jcunnan dansJcan frœði- \
Í mann, svo að örugglega má I
i treysta því, að hún styðj- \
\ ist við beztu heimildir, \
\ sem völ er á.
iiiiiimiiiimiimiimiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiimii
því orðinn einskonar landráða-
maður gagnvart keisaranum í
Konstantínópel.Auk þessa ósam-
komulags kom svo hinn mikli
munur, sem var á Grikkjum og
Rómverjum. Rómverjar höfðu
engan áhuga fyrir heimspeki-
legum og smásmugulegum deilu-
málum Grikkja. Þeir héldu fast
við rétttrúnaðarstefnuna. Og
auk þess höfðu menn leynda
andúð á þessum Grikkjum, er,
samkvæmt því sem Gregorius
mikli (á 5. öld) lýsti yfir, „að
raunar séu þeir gáfaðir, en
falskir“. Árið 1056 lét Michael
Caerularios, patríark í Kon-
stantínópel, loka kirkjunum fyr-
ir rómversk-kaþólskum, undir
því yfirskini, að þeir styttu
föstutímann og leyfðu að borða
mjólkurmat á þessum sjö föstu-
vikum. Ennfremur syngju þeir
hallelúja um föstutímann og
neituðu auk þess að viðurkenna
gifta presta. — En allt þetta var
aðeins yfirskin. í raun og veru
var valdastreita orsökin að að-
skilnaði kirkjudeildanna í
austri og vestri.
En þrátt fyrir allar trúmála-
deilur stóð býzantínska ríkið í
þúsund ár sem útvörður gegn á-
rásum Araba og Tyrkja. Og
þrátt fyrir það, þó að Egypta-
land og Sýrland gengu undan
yfirráðum keisarans á 7. öld,
lifði það blómatímabil oftar en
einu sinni. Tvær röksemdir eru
fyrir þessu. Ríkið laut einum
þjóðhöfðingja — og að mestu
leyti játuðu íbúar þess eina trú.
Rétttrúnaðarstefna yfirbiskups-
ins í Konstantínópel yfirgnæfði
allar aðrar stefnur, og jafnvel
þótt þeir yfirbiskupar, sem, eins
og Michael Caerularios, sæktust
eftir „rauðu sandölunum“, en
það var tákn keisaravaldsins,
var oftast nær hið bezta sam-
komulag milli keisaravaldsins
og kirkjunnar. Hvað það snerti
minnir býzantínska ríkið á aust-
urríska keisaradæmið. Þar var
sambland af ólíkum þjóðernum
— í Austurríki-Ungverjalandi
voru töluð 28 tungumál — og öll
þessi þjóðabrot játuðust undir
yfirráð hinnar postullegu há-
tignar. Ríkisvaldið var þakklátt
kirkjunni fyrir, að hún brýndi
fyrir þegnunum að greiða
skatta án þess að mögla, og
kirkjan var þakklát ríkinu fyr-
ir, að það dró eignir hennar und-
an skattaálögum. Þá er frum-
stæðir þjóðflokkar voru yfir-
unnir, voru munkarnir þeir
fyrstu, er settu fót sinn á her-
numin svæði, en hlutverk þeirra
var að boða heiðingjunum trú.
Á þennan hátt voru Slafar í
Makedóníu og Peloponnes, Ar-
abar á Krít og við Eufrat kristn-
aðir, ásamt mörgum öðrum. Um
Núbíumenn, sem höfðu heim-
kynni sín langt inni í Afríku, vit-
um vér, að hinn frómi Júlíanos
sneri þeim til kristinnar trúar.
Skírn þeirra fór fram á þennan
hátt: Trúboðinn notaði hitann
að yfirskini og dró tilheyrendur