Heima er bezt - 01.12.1953, Page 12

364
Heima er bezt
Nr. 12
þér bjóða flestir í bæinn sinn
og biðja þig sig að hugga. —
Ég baki við öllu angri sný
á afmælisdegi þínum,
og langar að sýna lit á því
sem ljómar í huga mínum.
Mig langar öllum að gera gott
og gleðja svo fjölda marga,
að sýna þakkir og þakkarvott,
ef það mætti nokkuð bjarga.
Ef það mætti bæta böli úr,
því bágt á margur um jólin.
Kemur á eftir skini skúr
og skuggi þá lækkar sólin.
Berðu sólskin í bæinn minn
og bæina hinna líka.
Komdu til mín og allra inn,
með elskuna gleðiríka.
Leiðir þú mig og lýsir mér —
um lofið mig gildir einu —
við jólakertið í kvöld ég ber
ei kvíðboga fyrir neinu.
Um fram allt þótti mér há-
tíðlegt er komið var undir mið-
nótt og jólanæturlesturinn í Jóns
postillu var lesinn, því að það
var aðeins á þessu eina kveldi
ársins að tveir húslestrar voru
lesnir. Eftir lesturinn var lesinn
einn kaflinn úr hinni merkilegu
bæn, sem prentuð er framan við
bókina, annað hvort sá er byrjar
á orðunum: „Þú voldugi kon-
ungur, sem ert sterkur og mátt-
ugur í stríði“, — eða hinn er hef-
ur þessi upphafsorð: „Gef að
þitt orð, sem vér í dag höfum
heyrt og numið, megi blómgast
í hjörtum vorum“.
Langur var lesturinn, eins og
þeir eru flestir lestrarnir í Jóns
bók, en þess varð ekki vart að
hann þætti oflangur. Að lestrin-
um loknum fóru flestir að sofa,
eldra fólkið og yngstu börnin.
Eldri börnin vöktu lengur, þótti
mikið til þess koma að ljós var
látið loga alla nóttina og geta
kveikt á kertinu sínu, hvert í
sínu horni svo að hvergi bar
skugga á. Það þótti sjálfsagt að
láta Ijós loga alla jólanóttina og
alla nýársnótt .Það voru miklar
nætur.
Á jóladaginn var farið snemma
á fætur og byrjað á því að lesa
lesturinn, einnig í Jónsbók. Ef
þá var messudagur á Búlandi,
var flýtt morgunverkum, eftir að
drukkið var morgunkaffi. Á
sama hátt gekk allt til á nýárs-
morgun. En ætti ekki að messa
í okkar sókn, þá drógust morg-
unverkin fram að birtu.
Ég hefi síðan þetta var, síð-.
ustu 60—70 árin, hlýtt á marga
lestra á öðrum tímum og einnig
á jólum, lesið húslestra sjálfur
og hlýtt á margar stólræður —
þessi brot úr guðsþjónustu, í
kirkjum og heimahúsum, en
engar þeirra eru mér svo hug-
ljósar og minnisstæðar sem þess-
ar stór-hátíðlegu jólanætur
guðsþjónustur á Ljótarstöðum.
Á ég það mest að þakka andan-
um, sem ríkti yfir athöfninni.
Fólkið vissi, fann og skildi að
þetta var nóttin helga, fæðing-
arhátíð frelsarans. Það trúði og
treysti á mátt, helgi og blessun
stundarinnar. Án þess hefði at-
höfnin, þótt á jólanótt væri,
haft skammgóð áhrif á hugi
barnanna. Og andi meistara
Jóns hefur lengi sent Ijósbirtu
inn í andlegt skammdegi þjóð-
arinnar. Ákaflyndi og stóryrði
Vídalíns átti vel við börn.
Móti kvöldsól breiðir löng hlíð
úr sér, upp frá Tungufljóti, sem
rennur þarna í djúpum farvegi
austan við Ljótarstaði. Hún heit-
ir Engidalur. Hefur þar verið
búið til forna, öðru hvoru og síð-
ast 1855. í miðri hlíðinni eru
bæjarhúsatætturnar. Þær stóðu
svo að segja óhaggaðar um og
eftir 1880.
Eitt sinn bjó umkomulaus
maður í Engidal, einn síns liðs,
á gamals aldri. Um ævilok hans
heyrði ég þetta: Þrjá daga í röð
sást ekki rjúka í Engidal. Það
þótti ekki einleikið svo farið var
að grennslast eftir hvað til
kæmi. Þegar að var komið var
allt með kyrrum kjörum og dyr-
um lokað. Inn varð þó komist.
Þar lá gamli maðurinn, í bólinu
sínu og var dáinn. Hann hafði
„lognast út af“ sagði fólkið.
Mamma sagði að honum liði vel,
hann væri kominn til guðs og
guð þekkti ég þá orðið að öllu
góðu og var ánægður yfir því
hve vel hefði rætzt úr fyrir þess-
um umkomulausa einstæðingi.
En alltaf fannst mér hann eiga
heima í Engidal.
Svo var það á jólunum þá er
ég var 9 ára, líklega á þrettánd-
anum. Hún Ranka í Selinu var
hjá okkur, komin til þess að
spila við frændfólk sitt. Inni var
glatt á hjalla, verið að spila al-
kort. Fólkið var að „múka“,
„sýna kallinn sinn' og gerði átta
til níublaða strokur. Ég kunni
ekki alkort var alveg ofaukið og
rölti út á miðri vöku. Hin börn-
in rísluðu sér inni.
Úti var tunglsljós og logn, en
gaddur og glerjaður snjór á
jörð. Engidalur blasti við mér
frá bæjardyrum, langur frá
norðri til suðurs og breiður frá
brattarótum upp á brúnir. Engi-
dalsbrýr voru . þær kallaðar.
Húsatætturnar eru í miðri þess-
arri miklu hlíð. Yfir og út frá
þeim á allar síður lá nú skraut-
ofin skartábreiða, jarðneskt og
himneskt furðuverk. Uppistaðan
í þessum glitvefnaði var hrufótt
og hnúskótt svellbreiða en fyrir-
vafið gulbjartir og glóbjartir
geislar frá tunglum á landsuð-
urhimni. Annað eins jólaskraut
hef ég aldrei fyrr né síðar séð.
Þessi hádýrð greiddi talsvert úr
nokkrum hugsanaflækjum mín-
um, um tilveru gamla mannsins,
er hafði lognast þarna út af.
Mamma hafði margsagt að hon-
um liði vel, ég trúði henni, en
nú þóttist ég fara að skilja þetta
betur, sjá það við nýja birtu.
Allt það, sem við mér blasti og
brosti þetta kvöld, setti ég nú í
samband við guð og gamla
manninn. Samband við lífið og
dauðann. Annað komst ekki að
þessa stundina. Þetta var líka
um jólin og fólkið að spila inni.
Ég vissi að guð átti heima í
himnaríki og ég hafði sungið:
„Dýrð sé guði í hæstum hæð-
um“, en hafði enga hugmynd
um hvar þetta ríki og hvar þær
hæðir voru, né heldur hvernig
þar liti út. En nú þóttist ég
verða þess vís að guð ætti heima
uppi á Engidalsbrúnum, að
minnsta kosti gat ég hugsað mér
þær sem gólf í himnaríki, þar
hafði ég oft séð sólina koma upp
og þar kom tunglið upp og uppi
yfir þeim sunnanverðum hafði
ég séð ísaskýin einn morgun á
útmánuðum, hátt í lofti, þegar
ég var. 5 ára; mörg ský með öll-
um regnbogans litum. Og hvað