Heima er bezt - 01.01.1958, Blaðsíða 7

Guðrún hefur sagt mér frá bernskuheimili sínu að
Lundi. Börnum nú á dögum mundi ekki finnast, að þar
hafi verið margt til skemmtunar. En það, sem nú
mundu' þykja smávægilegir atburðir, varð þá að stór-
um viðburðum: Lambareksturinn á vorin, berjaferðir
á sumrum, réttardagurinn, skíðabrun á vetrum. Kirkju-
ferðir skópu stóra hátíðsdaga.
Fátt olli þó meiri tilbreytni og fögnuði en gestakom-
ur. Sæist maður á ferð, var þess beðið með óþreyju,
hvort hann kæmi við eða ekki.
Einn af stórviðburðum þessara ára var, þegar bóksali
kom, víst alla leið frá Akureyri. Elann bar stóran poka
á baki. Börnin stóðu álengdar í mikilli lotningu, þegar
hann tók að raða bókunum á rúmið hjá sér. Þá var Guð-
rún orðin læs og þekkti unað þess að fá nýja bók. Elelzt
hefði hún viljað eignast allar bækurnar, sem bóksalinn
var með, en peningaráð heimilisins leyfðu ekki mikil
útgjöld. Loks var þó ein bók keypt. Það voru rímur.
Nokkru síðar kom faðir Guðrúnar með tvær bækur
með sér utan úr Siglufirði. Þær voru skáldsagan Aðal-
steinn og ljóðasafnið Snót. Það var mikill viðburður.
RITHÖFUNDURINN
Þegar Guðrún var 11 ára gömul, fluttust foreldrar
hennar inn að Enni á Höfðaströnd. Þar er víðsýni mikil
og fögur. bæði til lands og sjávar. Þar var stór bær, þilj-
aður innan í hólf og gólf, enda gamalt sýslumannssetur.
Guðrún var allt í einu komin inn í víðsýnið, sem hún
hafði heyrt um í sögum og frásögnum góðra gesta. En
sjóndeildarhringurinn stækkaði einnig á annan veg.
Kennari var tekinn á heimilið. Hann kenndi börnun-
um reikning, skrift og réttritun. Guðrún lærði að skrifa.
Það hafði hún ekki kunnað áður. Nú varð líka auðveld-
ara að ná í bækur, því að lestrarfélag var í sveitinni, og
átti það nokkurn bókakost.
Skammt frá Enni er kirkjustaðurinn að Hofi. Þar var
stór og falleg kirkja, og þar var meira að segja leikið á
orgel við messugerðir. Litlu lengra í burtu var verzlun-
arstaðurinn Hofsós, mikill staður, með einum fimm há-
timbruðum íbúðarhúsum. Einhver mesti kostur þess
staðar var þó sá, að þar var hægt að fá keyptan pappír.
Það kom sér vel fyrir Guðrúnu, því að strax þegar hún
var búin að læra að skrifa, byrjaði hún að semja sögur.
Þetta var auðvitað leyndarmál, sem vel var geymt. Þó
komst heimiliskennarinn einhvern tíma að þessu. Þá var
Guðrún komin um fermingu. Hann las sögu, sem hinn
ungi rithöfundur hafði skrifað, hrósaði henni og hvatti
höfundinn til að leggja ekki árar í bát. Þetta voru fyrstu
drögin að Dalalífi. Bernsku- og æskuminningar höfund-
arins eru ofnar inn í frásögnina, sveitalífinu lýst eins og
það var um síðustu aldamót.
Guðrún átti heima í Enni í fimm ár, en fluttist svo
þaðan með foreldrum sínum að Ketu á Skaga og ári
síðar að Mallandi, næsta bæ við Ketu.
„Ég var þar í fjögur ár sem heimasæta og skrifaði
mikið,“ sagði hún við mig, „og var tvítug, er ég fór úr
foreldrahúsum. Ég var búin að ráðgera með sjálfri mér
að reyna að læra eitthvað rneira en það, sem þurfti til
að komast í kristinna manna tölu, en svo var fermingin
kölluð í þá daga, en það varð lítið úr því.“
BRENNAN
Ur foreldrahúsum lá leið heimasætunnar fram í Skaga-
fjörð í kaupavinnu, síðan í vetrarvist vestur að Þverár-
dal í Húnavatnssýslu. Þar kynntist hún ungum manni,
er Jón hét Þorfinnsson. Þau felldu hugi saman og settu
upp hringana sumarið eftir.
„Það var um líkt leyti, að ég tók mestallt handrita-
draslið og brenndi það,“ segir Guðrún. „Líldega hef ég
rennt grun í, að framtíðin myndi krefjast einhvers ánn-
ars af mér en að sitja við skriftir.“
Dalalíf komst undan brennunni. Það var löngu síðar
tekið fram á ný, aukið og endurbætt og loks gefið út.
Þau Guðrún og Jón Þorfinnsson giftust þann 11. apríl
1910 og hafa því búið saman í nær 48 ár í mjög farsælu
og góðu hjónabandi, enda þótt efnin hafi löngum ekki
verið mikil. Þau eignuðust þrjú börn, tvo syni og eina
dóttur. Eru þau gift og búa syðra.
Þau Jón og Guðrún byrjuðu búskap á !4 af Þverár-
dal, bjuggu síðan í nokkur ár á Valabjörgum, litlu koti
frammi undir óbyggðum, en fluttust svo að Ytra-Mal-
landi á Skaga. Þar bjuggu þau í 17 ár. Jón er smiður,
og stundaði hann oft atvinnu sína utan heimilis. Var þá
Guðrún löngum ein heima með börnin og sá um bú-
skapinn. Gekk þetta vel, einkum eftir að börnin kom-
ust upp. Satt að segja held ég, að Guðrún hafi aldrei
verið mikil búkona, þótt hún væri dýravinur og ötul
til vinnu, eins og hún á kyn til. Svo mikið er víst, að
hún er ekki mikill fjármálamaður.’
Annað var og, sem truflaði búsýsluna. Það voru alls
konar ósýnilegar aukapersónur sífellt að flækjast í kring-
um hana og lifðu mikla og sögulega atburði í bænum
hjá henni og mótuðu söguefni í huga hennar.
Loks stóðst hún ekki mátið og tók að „stela sér stund
á hverjum degi“, eins og hún orðar það, og settist við
skriftir. Fór þetta þó svo dult, að fáir vissu. En þannig
urðu til drög að þeim sögum, sem nú hafa gert Guð-
rúnu frá Lundi þjóðkunna.
ÆSKUDRAUMARNIRRÆTAST
Árið 1939 fluttist Guðrún til Sauðárkróks með manni
sínum. Nokkrum árum síðar byggði Jón sér lítið hús,
og þar búa þau hjónin nú tvö ein, glöð og ánægð og
elskuleg heim að sækja.
Eins og þegar hefur verið vikið að, byrjaði Guðrún
ung að skrifa skáldsögur, hætti því svo með öllu um
stund, en hóf síðan ritstörf á ný, roskin að árum. Eftir
að hún kom til Sauðárkróks gafst henni loks gott næði
til að sinna þessu áleitna hugðarefni sínu. Hún bókstaf-
lega settist við að skrifa og hefur haldið því áfram nú
í nær tvo áratugi, enda hefur hún miklu afkastað. Elja
hennar má heita frábær, ekki hvað sízt þegar tillit er
tekið til þess, að á þessum aldri fara flestir að draga
Heima er bezt 5