Heima er bezt - 01.01.1958, Side 16

láta sig hafa svo búið, og nú sigla [>cir í land. Er allir
voru lentir kom í ljós, að af öllurn sjö skipunum komu
tveir fiskar á land.
HARÐSÓTT Á HAUGINN
Það var á sömu vertíð (1889), en seinna og komið
fram yfir sumarmál, að á var suðvestan stormur og sjó-
hroði og mundi vera um sjálfan hnýfil, ef sótt væri frá
Vatnsleysum í Leirusjó eða Garðssjó, en þar var fisk-
urinn mest um þessar mundir. Ekki töldu formenn sjó-
veður, er svo var veðri farið. Hrognkelsanet lágu í sjó,
trossur margar. Óttuðust menn, ef meir hvessti og brim-
aði, að netin myndu vöðlast og fyllast af þangi og hroða.
Ein trossa hafði verið tekin upp daginn áður og færð
suður fyrir svokallaða Eyri, en annars lágu netin með-
fram ströndinni, fram undan svokölluðu Kúagerði. Nú
setja þeir Vatnsleysumenn á flot til að taka upp netin.
Er þeir höfðu skamma stund setið yfir netunum sjá þeir,
að bátur rær fram hjá og stefnir suður fyrir eyrina.
„Hann er róinn!“ kvað við á hverju skipi. Og nú kom
heldur hreyfing á mannskapinn. Hrognkelsanetunum
var sleppt og róður sóttur í veðrið fram hjá eyrinni.
Þeir, sem fyrr reru, voru þá að byrja að fást við tross-
urnar þar. Er þeir sáu bátana koma, hvern af öðrum,
slepptu þeir niður trossunum og flýttu sér í slagtogið,
því að enginn vildi eftir vera, ef sótt væri á miðin.
Það er ekki ýkja löng leið frá Vatnsleysu suður í
Leirusjó. Nú kostaði það sex tíma barning að ná þang-
að. Veðrið gekk upp sem óðast, svo að ekkert varð að-
hafzt, þó að komið væri á miðin.
Þá varð það til tíðinda á bát þeim, er Jónas var á, að
formanni varð brátt og þurfti að ganga að álfrekum.
Var það heldur óhægt í sjógangi. Hásetar náðu þá haldi
á þorskanetjaflækju og létu bátinn haldast við hana á
meðan maðurinn lauk sér af. Að því búnu var hafinn
róður heim. Sagðist Jónas aldrei hafa \itað meiri fyrir-
höfn við að koma manni á haug.
Sagnir Jónasar Illugasonar.
JÓNAS Á BREIÐAVAÐI
Hann var sonur Jóhannesar Jónssonar á Breiðavaði í
Langadal, er var alkunnur maður á sinni tíð og ekki
alltaf að góðu. Albróðir Jónasar var ísleifur „seki“, nafn-
togaður fyrir óreiðu og óknytti og dæmdur síðast á
Brimarhólm til ævilangrar þrælkunar. Jónas var mikill
greindarmaður og góður drengur og hafði mikla mann-
hylli. Hann var ágætlega að sér, lögfróður vel og var
lengi hreppstjóri í Engihlíðarhreppi. Honum var leitt
atferli ísleifs og tók nærri sér afdrif hans. Gerði hann
það, sem hann mátti, til að halda honum frá klækjum
og glæpum og síðar verja mál hans.
Það var eitt með öðru, sem ísleifur gerði illt af sér,
að hann var bar kynsjúkdóma með sér og sýkti margar
myndar- og efnisstúlkur. Þótti með ólíkindum, hve
víða hann kom við. Þá var kveðin þessi vísa:
Sigurlaug í Köldukinn
komst í vanda næman;
átti spaug við óheppin
ísleif fjanda slæman.
Er Jónas á Breiðavaði frétti vísuna, kvað hann á móti:
Þar um spjallar þjóðin svinn.
Það er vandi að dæma ’hann.
ísleif kalla eg óheppinn
en ekki fjanda slæman.
Ekki er víst, hvört það var meðan stóð á ísleifsmál-
unum eða í einhverju þrasi seinna, að Jónas kærði
Blöndal sýslumann fyrir amtmanni. Hafði sýslumaður
neitað honum um einhver gögn, er hann þóttist þurfa.
Varð það til þess, að amtmaður setti ofan í við sýslu-
mann. Næst er þeir hittust, sagði sýslumaður:
Og þú angafst mig á stimpluðum pappír.“
„Ónei,“ svaraði Jónas. „Var á Grána og dugði.“
Gráni var blágrár pappír, ódýr og lélegur, er alþýða
manna notaði mjög. En tilsvar Jónasar var Iengi haft
að orðtæki síðan.
Það var eitt sinn, að Jónas heimsótti sýslumann og
var þá í einhverju málastappi. Þeir ræddust við Iengi
og urðu ekki á eitt sáttir. Gerðist sýslumaður nokkuð
óþolinmóður, er á leið, og stuttur í spuna.
Jónasi var enginn beini veittur, en hann hafði sjálfur
mat í hnakkpoka sínum. Er hann tók að svengja, fór
hann í pokann og náði sér í lundabagga. Er hann hafði
horft á lundabaggann um stund og velt honum í lófa
sínum frammi fyrir sýslumanni, sagði hann hátíðlega:
„Komdu sæll og blessaður. Nú hef ég þörf á þér.“
Jónas gekk svo um gólf og sneiddi ofan í sig lunda-
baggann með vasahníf.
Eiríkur hét maður og var Eiríksson. Hann var rauð-
birkinn og kallaður Eiríkur rauði. Hann var stór og
sterkur, en letingi, illskiptinn og svakafenginn. Kristín
hét kona hans Guðmundsdóttir. Hún var mikil vexti
og þrekgóð, en hægfara við verk, eins og bóndi hennar.
Bæði voru þau nokkuð þurftarmikil og vildu hafa sinn
skammt refjalaust. Stundum voru þau í vinnumennsku
en oftar í húsmennsku og aldrei Iengi á sama stað. Þau
þáðu af sveit með köflum.
Einu sinni voru þau í Neðra-Lækjardal, og varð bú-
svelta hjá þeim um vorið. Kristín fór þá á fund Jónasar
hreppstjóra á Breiðavaði og skoraði á hann um sveitar-
hjálp. Jónas þagði, meðan hún flutti mál sitt, en er hún
hafði lokið sér af, stóð hann upp, gekk um gólf og sagði
góðlega:
„Já, svo er nú það, Kristín mín. Gerðu nú eitt fyrir
mig fyrst. Farðu út að Vatnahverfi og gakktu undir
mál við hana Katrínu.“
Kristínu þótti það kynleg tilmæli, því að Katrín var
lítil fyrir mann að sjá og smávaxin. Hún var ekkja og
bjargaðist af hjálparlaust með þrjú eða fjögur böm,
flest ung.
Eitthvað greiddi Jónas úr fyrir Kristínu.
Framhald d bls. 21.
14 Heima er bezt