Heima er bezt - 01.06.1958, Page 4

LOFTUR GUÐMUNDSSON:
ÁRMANN KR. EINARSSON
RITHÖFUNDUR
e i r, sem skrifa fyrir fullorðna, hljóta lof, þegar
bezt lætur, en þeir, sem skrifa fyrir böm, njóta,
ef vel tekst, innilegra og einlægara þakklætis en
nokkur nóbelsverðlaunahöfundur getur vænzt.
Til þess að hljóta lof hinna fullorðnu, þarf höfundur-
inn fyrst og fremst að hafa náð listrænni kunnáttu og
leikni til að beita lesandann töfrabrögðum og sjónhverf-
ingum í stíl og efnismeðferð. Börn taka ekki mark á
neinu slíku. Annað hvort líkar þeim sagan eða þeim
líkar hún ekki, og það þýðir ekkert að spyrja þau um,
hvers vegna. Og áliti þeirra verður ekki haggað; sú saga
eða ævintýri, sem hrífur manninn sem bam, verður alla
ævi hans listaverk í hans augum, hvernig svo sem smekk-
ur hans og afstaða þróast og breytist. Sá, sem skrifar
fyrir fullorðna, getur notið hylli einhvers ákveðins les-
endahóps einhverra hluta vegna, þótt aðrir kunni ekki
að meta hann; slík hópskipting þekkist ekki meðal barna,
og hver, sem skrifar fyrir þau, nær annað hvort almennri
hylli þeirra eða ekki. Og síðast en ekki sízt, — það þýðir
ekkert að fá bami bók í hendur og ætla að reyna að hafa
áhrif á væntanlegan dóm þess, með því að þylja höfund-
inum hrós í auglýsingartón; fullyrða, að hann sé frægur
um heim allan, því að börnin líta á söguna eða ævintýrið
sem sjálfstætt verk, tengja það ekki neinum höfundi og
dæma það eingöngu eftir því sjálfu. Að vissu leyti má
því telja börn strangari dómendur en fullorðna, — en að
öllu leyti réttlátari, því að þau dæma ekki til þess að
dæma, þaðan af síður til að láta sitt eigið ljós skína,
heldur er dómur þeirra ósjálfrátt, eðlislægt viðbragð.
Höfundar, sem ná hylli barna, mega því vita, að sú við-
urkenning er einlæg og verðskulduð.
Ármann Kr. Einarsson má því vera stoltur af þeim
sigrum, sem hann hefur unnið sem barnabókahöfundur
að undanförnu. Sá lesendahópur, sem hann hefur valið
sér, hefur nefnilega veitt honum þá æðstu viðurkenn-
ingu, sem hann ræður yfir, — að lesa bækur hans upp til
agna í bókstaflegri merkingu þess orðs. Það er alkunna,
að sérvizkuleg söfnunarárátta getur gert menn, sem ann-
ars eru sauðfrómir, svo ófróma á bækur, að ekki má láta
þá eina við ólæstan bókaskáp á heimilum vina sinna, —
en þeir hnupla bókunum aðeins fyrir það að um sjaldgæf
eintök er að ræða, forngripi, sem ekki fást á almennum
markaði og fáir eiga; alls ekki fyrir það að þá langi til
að Iesa bókina eða af því þeir dái höfundinn. Börn eru
fullorðnum áreiðanlega mun frómari, og svo fremi sem
ekki er um fátíð, sjúkleg fyrirbæri að ræða, bera þau
mun meiri virðingu fyrir eignarrétti en fullorðnir. Þegar
það er hins vegar staðreynd, að barnabækur eftir Ár-
mann hverfa sífellt úr lestrarstofum bókasafna, má af
því ráða, hversu óviðráðanleg löngun ræður því, að
freistingin verður bæði samvizkunni og meðfæddri virð-
ingu unglingsins*fyrir eignarréttinum yfirsterkari, og að
það er ekki óeðlileg söfnunarárátta, sem veldur, — bókin
er tekin traustataki til að lesa hana, lesa hana aftur og
aftur.
Það er því óþarfi að kynna höfundinn fyrir börnum,
— þau þekkja verk hans, sögurnar, sem hann hefur ritað
fyrir þau; þau eru þaulkunnug sögupersónum þeirn, sem
hann hefur skapað, og það er þeim nóg. Höfundarnafnið
á forsíðunni er þeim fyrst og fremst tákn þess, að í bók-
inni sé meira frá þessum góðkunningjum þeirra og ævin-
týrum þeirra sagt, eða þeim standi þar til boða kynni við
nýjar og að öllum líkindum eins skemmtilegar persónur.
Að öðru leyti er höfundurinn þeim óljóst hugtak, þeim
er jafnvel um og ó að viðurkenna hann sem slíkan, þar
eð þar er um leið hálfgildings viðurkenning þess, að
sögupersónurnar séu skáldskapur hans, og ævintýri
þeirra hafi ef til vill ekki gerzt. Aftur á móti er þess
nokkur ástæða að kynna hann foreldrum viðkomandi
barna; þau eiga honum nefnilega ýmislegt að þakka,
meðal annars, hve hann hefur auðveldað þeim val jóla-
gjafa handa drengjunum, — þótt þau, sem reynzt hafa
síðbúin að kaupa hana og komizt hafa að raun um að
„bókin hans Ármanns“ var uppseld og ófáanleg, kunni
honum ef til vill að ósekju minni þakkir.
Ármann Kr. Einarsson er fæddur þann 30. janúar
1915 að Neðradal í Biskupstungum, sonur Einars Gríms-
sonar og Kristjönu Kristjánsdóttur. Hann ólst þar upp
í systkinahópi; þeir bræðurnir voru duglegir og kjark-
miklir og létu sér sem strákar ekki margt fyrir brjósti
brenna, og ýmislegt mun því sannsögulegt í barnabók-
um hans. Ármann stundaði nám í íþróttaskóla Sigurðar
Greipssonar í tvo vetur, lauk prófi við Kennaraskólann
vorið 1937, stundaði bamakennslu árin 1937—41, og eitt
sumar dvaldist hann við lýðháskólann í Askov, — naut
til þess styrks frá Dansk-islandsk Forbundsfond. Árin
186 Heima er bezt