Heima er bezt - 01.04.1964, Side 19

STEINDOR STEINDORSSON FRA HLOÐUM:
r
Irlands bættir
(Niðurlag.)
AUÐUR MÓMÝRANNA.
írland er snautt að málmum, svo að námugröftur er
þar ekki teljandi. Enda þótt allmikið af jarðlögum
landsins sé jafnaldra kolalögunum brezku, virðist sem
jöklar ísaldar hafi sópað brott öllu, sem nýtilegt var í
þeim, svo að kolablað er þar hvergi að fá. Þótt úrkoma
sé mikil og mörg vatnsföll, veldur landslag því, að nýt-
anlegt vatnsafl til virkjunar er ekki mikið, miðað við
þarfir landsins. En allt síðan ísöldu lauk hefur mór hlað-
izt upp í hinum víðlendu mýraflákum hvarvetna um
landið, og er hann eitt verðmætasta jarðefni þess, og
mikilvægur orku- og hitagjafi.
Svo er að sjá af fornum minjum, að Irland hafi verið
mjög skógi vaxið um þær mundir, sem bvggð hófst þar.
En skógarnir eyddust skjótt, því að mjög var á þá geng-
ið og hið raka næðingssama loftslag engan veginn hag-
stætt skógargróðri, og nú er talið, að einungis 1% af
landinu sé vaxið skógi, og sé hann að langmestu leyti
ræktaður. Allt frá því er samfelldar sögur hefjast, hef-
ur því svörðurinn eða mórinn verið höfuðeldsneyti íra.
Var hann grafinn á líkan hátt og vér gerðum, og er svo
enn í afskekktum og strjálbyggðum héruðum, og jafn-
vel víðast hvar, sem svörður er tekinn til heimilisnotk-
unar. Þrír menn eru í svarðargröfinni, einn sem sting-
ur, annar kastar upp og hinn þriðji er á bakkanum og
hleður sverðinum í kesti eða breiðir jafnóðum úr hon-
um á þurrkvellinum, sem oftast er grafarbakkinn sjálf-
ur, því að annars staðar er ofblautt. Þegar mórinn tek-
ur að þorna er honum hlaðið í smáhrauka, og að lok-
um fluttur heim og látinn í hús eða hlaðið í stóra kesti
til vetrargeymslu.
En nýir tímar og breyttir þjóðarhættir krefjast meira
eldsneytis og aflgjafa en áður var, og um leið hefur vél-
tæknin haldið innreið sína í mómýrarnar írsku. Meðan
ég dvaldist í Glenamoy fékk ég færi á að skoða eina af
stærstu móvinnslustöðvunum í landinu, og hefði mig
vissulega aldrei dreymt um þvílíkar svarðargrafir. Stöð
þessi heitir Bellacorick, og er þar rekin ein stærsta raf-
orkustöð landsins, sem kynnt er með sverði. En vert er
að minnast þess, að mórinn er höfuðorkugjafi Iandsins,
bæði til framleiðslu rafmagns, í verksmiðjum og sem
eldsneyti í heimahúsum.
Þarna í Bellacorick er mýraflákinn, sem unnið er úr,
12000 ekrur að stærð og dagleg móeyðsla rafstöðvar-
innar um 1000 smálestir að meðaltali. Við móvinnsluna
og rafstöðina vinna að staðaldri 450 menn. Um þessar
víðlendu svarðargrafir er ferðast eingöngu á járnbraut,
á færanlegum sporum, og þannig er mórinn einnig flutt-
ur heim að rafstöðinni. Vorum við mr. Grennan flutt-
ir í járnbrautarvagni um svæðið til að skoða vinnu-
brögðin.
Fyrst þarf að þurrka landið, eru skurðir grafnir um
mýrina þvera og endilanga, og voru mér sagðir þeir
vera um 500 mílur á lengd. Þegar mýrin hefur þornað
svo, að um hana sé fært, hefst vinnslan sjálf. Er mórinn
grafinn með stórvirkum dráttarvélum, sem ásamt graftr-
arvélunum sjálfum ganga á beltum metrabreiðum eða
meira. Fyrst er grassvörðurinn fleginn ofan af mýr-
inni, en aðeins örfárra sentimetra þykkur. Er hann mal-
aður sérstaklega og notaður til áburðar. Þá er tekið til
að vinna móinn sjálfan, gerist það með þeim hætti, að
flegnar eru nokkurra sentimetra Jiykkar flögur ofan
Gamalt borgarhlið i grennd við Limerick.
Heima er bezt 151