Heima er bezt - 01.04.1964, Side 26

ÞATTUR ÆSKUNNAR
NAMSTJ
RITSTJORI
HVAÐ UNGUR NEMUR
SIGRÍÐUR THORLACIUS:
Gengiá í d ans
Naumast mun þeldctur svo frumstæður þjóðflokkur,
að hann hafi ekki um hönd einhvers konar dans, ýmist
í sambandi við trúarathafnir, orrustur eða gleðskapar-
hátíðir. Dans nota menn einnig til að tjá margs konar
skapbrigði, til að flytja „frásögn“ af atburðum, eins
og gert er í leikdönsum, eða þeir nota hann blátt áfram
til skemmtunar fyrir hvern einstakan þátttakanda.
En auðvitað breytast dansar eins og annað, ekld sízt
samkvæmisdansar. Víða um heim eru þjóðdansar vin-
sæl og almenn skemmtun og upp úr þeim hafa einnig
verið samdir leikdansar.
Hérlendis er hin síðari ár farið að iðka þjóðdansa,
sem margir hverjir eru mjög skemmtilegir, en vafasamt
er, að réttnefni sé að kalla þá íslenzka þjóðdansa. Fyrr
á öldum voru til íslenzkir þjóðdansar, vikivakarnir, sem
dansaðir voru við sungin danskvæði. Af kvæðunum hef-
ur dálítið geymzt, en dansarnir lögðust alveg niður, að
ég held á átjándu öld, og veit ég ekki til, að geymzt hafi
svo nákvæmar lýsingar af þeim, að hægt hafi verið að
endurvekja dansana með sínu forna sniði. Þeir dansar,
sem nú eru iðkaðir hér undir nafninu þjóðdansar, munu
vera sniðnir eftir erlendum dönsum, séu þeir þá ekki
fluttir með öllu óbreyttir frá uppruna sínum.
Fyrr á öldum komu menn saman á sveitabæjum til
dansleikja og kölluðu samkomurnar gleðir eða vikivaka.
Þótti mörgum siðferðinu hætta búin af þessum sam-
komum og unnu að því, að þær yrðu bannaðar með
lögum og tókst það að lokum. Einn harðskeyttasti and-
stöðumaður vikivakadansanna var séra Þorsteinn Pét-
ursson, prófastur á Staðarbakka. Hann skrifaði heilt rit
gegn þeim árið 1757 og segir þar m. a. þetta:
„Þyki nokkrum, sem ég tali þetta út í tóman heim-
inn og enginn eigi hér hlut að máli, þá vil ég láta öll-
um skynsömum mönnum sjálfum eftir að dæma, hvort
fyrrgreindir, svokallaðir dansleikir í klaustrinu (þ. e.
Þingeyraldaustri) um jólatímann forþéna ekki slíka
critique (þ. e. aðfinnslu), nær þeir eru með sinni réttu
mynd og líkingu fyrir sjónir settir, svo sem hér segist
frá. Þessi leikur skal vera framinn með glensi og gamni
af karlmönnum og kvenfólki til samans, með mörgum
snúningum allt um kring, með stappi aftur á bak og
áfram, með hoppi upp og niður, með hlaupum til og
frá. Svo herðir hver sig að dansa eftir útblæstri eða
andardrætti leikstjórans og þegar suma svimar, svo þeir
tumba um koll, þá verða ýmsir undir, fara þá föt og for-
klæði, sem verða má. Þá er og földum kvenna flug og
forráð búið. Þessu skal vera hrósað og hlegið að, eftir
vonum af yfirvaldinu. Brennivín er þá og við hendina,
til þess að hressa hinn gamla Adam, svo hann þreytist
ei né uppgefist, fyrr en mælir syndanna er uppfylltur.“
Þetta skrifaði nú séra Þorsteinn. En Eggert Olafsson
var ekki sama sinnis. Hann harmaði það, að gleðir og
æ fs* f
IHI: • ■.>< *Jh