Heima er bezt - 01.12.1995, Blaðsíða 7

Pokabaunir og hangikjöt.
desemberuppbót heitir þetta núna. í Eyjafirði
og sums staðar í Þingeyjarsýslum hét þessi
jólaföstuveisla kvöldskattur. Þá var skammt-
aður gamall íslenskur hátíðamatur, eins og
hver gat í sig látið eða jafnvel meira til. Oft-
ast var þá bragðað á jólahangikjötinu í fyrsta
skipti, þannig að þetta varð þá eins konar
próf á framleiðsluna það árið. Sumir ætluðu
sérstaklega bringukolla til þessa tækifæris.
Ekki mátti vita hvenær von var á kvöld-
skattinum, því að hann átti að koma á óvart,
og því var hangiketið jafnvel soðið að nóttu
til. Allt í einu birtist húsfreyjan með fangið
fullt af góðgæti og slegið var upp veislu. Sagt
var, að förufólk í gamla daga hefði oft verið
undra hittið á að birtast þar sem kvöldskattur
var fram borinn, þó að allur undirbúningur
hefði farið fram með tilskilinni leynd. Þarna
hefur líklega verið á ferðinni þriðja augað
eða sjötta skilningarvitið.
Eftirfarandi vísur eru eftir mann af kvöldskattssvæðinu,
Árna Jónsson frá Hamri í Eyjafirði. Þær heita „Kvöld-
skattsvísur” og lýsa ýmsum matarréttum, sem gátu verið
á boðstólnum við þetta tækifæri:
Kvöldskatt fékk ég, kœr og þekk
konan gekk um beina:
Magáls þekkja mundi eg smekk;
má því ekki leyna.
Langur þar hjá leggur var,
laukinn bar hann gœða;
bónda skar ég bitann snar,
brátt þvífara að snæða.
Stykki hér með hryggjar er,
huppsneið skerast mundi,
flot og smérið baugsól ber
blossa hvera Þundi.
Þorláksmessubringukollar Egils Ólafssonar á Hnjóti í
Örlygshöfh.
ar jólaföstugildi barnanna. Víða er laufabrauðsgerð tilefni
töluverðra veisluhalda, þar sem fjölskyldur og kunningja-
hópar koma saman, breiða út, skera út, steikja og eta síð-
an og drekka vel og lengi. Og svo er það blessuð Þorláks-
messan, sem við komum sérstaklega að á eftir.
Forskot á jólin í mat er ekki eins nýr siður og mætti
ætla í fljótu bragði.
Samkomur í tilefni laufabrauðsgerðar á „laufabrauðs-
daginn” voru algengar nyrðra í gamla daga eins og nú. Á
Húsavík fóru krakkar t.d. í hópum milli húsa til að hjálpa
til við laufabrauðsskurðinn þennan dag. Þá tíðkaðist víða
að hafa matarglaðning á jólaföstu, eins konar launaábót,
Rifið breitt mér var og veitt,
varla sneitt afskorti;
það varfeitt ogfleira en eitt,
frá er neitt ég gorti.
Afbarni rollu bringukoll
baugs lét tolla lína
á mínum bolla mæt og holl;
mátti ég hrolli týna.
Hákarls sniðið hafði kvið
hrundin iðu-glansa
og lagði niður á leirfatið
lá mér við að stansa.
Heima er best 399