Heima er bezt - 01.09.1996, Blaðsíða 34

þið getið nærri og hef ég áreiðanlega
minnst á það við ykkur fyrr. Ég nefni
hér aðeins vindmylluna gömlu, þar
sem við fengum að vera með alls
konar dót eftir að hætt var að nota
hana til mölunar og við undum oft
tímum saman ef veður var leiðinlegt.
Ég nefni rekaferðirnar okkar mörgu
sem alltaf voru eins og ævintýri í
hugum okkar, ég nefni margvíslegar
athuganir okkar og leiki í sambandi
við fuglalífið ijölbreytta, síla- og sil-
ungsveiðar og sitthvað fleira. Og síð-
ast en ekki síst nefni ég margvíslega
leiki við unglinga og fullorðið fólk,
og söng og hljómlist sem var svo
mikið iðkuð heima og átti svo sterk
ítök og á enn í ættfólki mínu. í sam-
bandi við þetta allt á ég margar hug-
stæðar minningar, enda voru þetta
miklir hamingjudagar.
Og þegar ég hugsa nú um æsku
okkar, barnanna heima, er ég inni-
lega þakklátur fyrir þá tillitssemi og
þann skilning sem foreldrar okkar og
aðrir fullorðnir sýndu okkur, eins og
þið sjáið m.a. á því sem ég hef nú
sagt ykkur lauslega, hve rúman tíma
við fengum til þroskandi leikja.
Þá tel ég einnig, er ég lít til baka,
að hin nána samvinna okkar barn-
anna við fullorðna fólkið í starfi og
leik, hafi haft ómetanlegt uppeldis-
gildi. Og ég held að einmitt á þessu
sviði hafi orðið alvarlegur brestur í
uppeldi íslenskra barna á síðari árum
og þurfi að athuga það gaumgæfi-
lega.
Ég ætla svo að lokum, bömin mín,
að segja ykkur frá einu verki sem ís-
lensk börn hafa um langan aldur
unnið í frístundum sínum á hverju
vori, og vorum við krakkarnir heima
þar engin undantekning. Þetta verk
mátti líka á vissan hátt heimfæra
undir leik, svo að það á raunar vel
við að ég komi því hér að. En eftir
því sem ég best veit, hefur nú þetta
vinsæla og algenga barnaverk algjör-
lega verið lagt niður um land allt
vegna nýrra og breyttra tíma.
En sé dýpra skyggnst, er þetta verk
í eðli sínu svo merkilegt, að ég má
alls ekki gleyma að segja ykkur frá
því, fyrst ég er á annað borð að
fræða ykkur um sitt af hverju frá
æskuárum mínum. Verkið hét að
leita að hagalögðum.
Hagalagðar voru lagðar eða snepl-
ar, sem reyttust oft úr reifum sauð-
fjárins áður en rúið var á vorin. Og
þeir gátu verið úti um víðan völl eða
alls staðar þar sem féð gekk til beitar.
Við höfum áreiðanlega minnst á
það fyrr að sauðfé var yfirleitt alltaf
rúið á vorin og var það ófrávíkjanleg
regla heima. Það fer alltaf nokkuð
eftir fóðrun sauðfjárins og líkamsá-
standi hverrar kindar hvenær gamla
ullin losnar. Allir kunnugir vita að
þetta er töluvert misjafnt og ef rúið
var fremur seint var farið að losna
um reifið á mörgum skepnum og
sumar höfðu kannski misst af því
meira eða minna, ullin beinínis datt
af þeirn. Gat þá verið býsna auðvelt
að finna hagalagða, jafnvel hvar sem
var.
En hvers vegna vorum við að tína
þessa ullarlagða?
Þið vitið að ull sauðíjárins er tölu-
vert verðmæt og hefur svo verið á
öllum tímum. Hún hefur jafnan verið
drjúgur þáttur í tekjum íslenska
bóndans. En nú var því þannig háttað
með þessa ull, sem nefnd var haga-
lagðar, að enginn gat með réttu helg-
að sér hana af þeirri einfoldu ástæðu
að enginn vissi af hvaða kindum hún
var. Það var því ævagömul venja að
hver sá, sem fann hagalagð, átti
hann. Þetta minnir á gamlan og góð-
an talshátt, sem þið ættuð gjarna að
læra: Sá á fund sem fyrst finnur ef
enginn finnst eigandinn.
Þetta vissum við krakkarnir strax
og við komumst á legg og fórum að
veita hlutunum athygli. Og við viss-
um einnig að fyrir lagðana okkar
gátum við fengið peninga og fyrir
peningana gátum við keypt eitthvert
smáræði sem okkur hafði dreymt um
og langaði til að eignast, t.d. blýant,
skrifbók, hníf eða kannski bara
nokkrar rúsínur.
Og þið verðið að vita, vinir mínir,
í þessu sambandi, að allt til þess er
ég var að alast upp og raunar nokkra
áratugi í viðbót, eignuðust íslensk
börn aldrei peninga né heldur sáu þá,
nema um hreinar undantekningar
væri að ræða. Og þær undantekning-
ar voru eingöngu í því fólgnar, eftir
því sem ég best veit, ef gestur gaf
barni pening. Þótti þá slíkt jafnan
einstakt happ fyrir viðkomandi bam,
ævintýri líkast.
Og nú held ég að þið skiljið vel
hvers vegna það var eftirsóknarvert
fyrir okkur krakkana að tína haga-
lagða: þeir gáfu okkur gullið tæki-
færi sem við fengum alls ekki með
öðrum hætti. Fyrir þá gátum við
fengið, kannski á hverju vori ef vel
tókst til, einhvern eftirsóknarverðan,
lítinn hlut, sem var okkur lengri eða
skemmri tíma til gagns og gleði.
Þær voru því ekki fáar stundirnar á
vorin, sem varið var til að leita að
hagalögðum. Og þó að við kæmum
oftast heim lúin eftir langa göngu,
var gleðin líka oft mikil yfir góðum
feng og heillandi ævintýmm úti í
fagurri og fjölbreyttri náttúru æsku-
stöðva minna.
Margt væri að sjálfsögðu hægt að
segja ykkur enn frá leikjum okkar
krakkanna og störfum, en þetta verð-
ur að nægja að sinni.
346 Heima er bezt