Muninn - 01.05.1963, Blaðsíða 13

hneigjast til svartsýni og lífsleiða. Vanda-
mál okkar eru ekki fyrirferðarmikil á yfir-
borðinu, en leyna því betur á sér. Það er
að ýmsu leyti léttbærara að glíma við óblíða
náttúru en sinn eigin draug: þjóðfélagsleg
vandamál, innri tómleika og tilgangsleysi
lífsins, sem mörgum virðist svo augljós. A
skömmum tíma hefur þjóðin flutt úr sveit
í borg, og komið hafa upp vandamál ný af
nálinni, sem við vitum ekki, hvernig snúast
skal gegn. Við erum hræddir við samtíðina,
hræddir við hið nýja, sem er okkur fram-
andi, kemur okkur í opna skjöldu. Við
söknum sveitasælunnar og hins óbrotna lífs
í skauti náttúrunnar, þrátt fyrir fátækt þess
og umkomuleysi. Skáldin hafa auk þess á-
hyggjur út af vaxandi ómenningu, afleið-
ingu menningarfjandsamlegrar gróða-
hyggju, tímafreks brauðstrits og erlendrar
sníkjumenningar handhægrar til að drepa
tímann. Fólkið heyrir ekki lengur raddir
skáldanna, þau verða innhverf og kveða um
tilfinningar sínar, uggandi um hag sinn og
annarra. Ari Jósefsson sér mynd sína gegn
skugga samtíðarinnar:
að öðruleyti er ekkert
nema myrkrið
og andlit manns sjálfs
það speiglast í rúðunni
og maður er ljótur í framan
Lítum til umheimsins, sem nálgast okk-
ur með þróunarhraða tækninnar. Langvinn-
ir friðartímar í Evrópu (eða því sem næst)
og sigrar mannsandans á sviði vísindanna
á 19. öld komu af stað bjartsýnisöldu trúar
á manninum og menningunni, sem reis æ
hærra, unz hún brotnaði á byssustingjum
heimsstyrjaldarinnar fyrri. Islenzk skáld
urðu mörg hver fyrir miklum áhrifum frá
þessari bjartsýni. Svartsýni var að vísu ekki
óþekkt meðal íslenzkra skálda á þessum
tíma, eins og sannast á þeim raunsæismönn-
unum Gesti Pálssyni og Bertel E. Ó. Þor-
leifssyni, sem reyndar stytti sér aldur. F.n
þessi svartsýní átti rót sína að rekja til ann-
marka líðandi stundar fremur en til þess.
að þjóðin ætti ekki betri tíma í vændum.
Áfangar voru þegar að baki í sjálfstæðis-
málinu, verklegar framfarir voru í uppsigl-
ingu. Hannes Hafstein sá bjarma af nýj-
um degi. Matthías Jochumsson trúði á
gæzku guðs og tignaði mannsandann. Hjá
honum var trú á fegurð lífsins, trú á mann-
inum og menningunni undirstaða jákvæðr-
ar trúar á æðri máttarvöld. Hann sá algóð-
an og almáttugan guð í öllu og orti svo um
sumardaginn fyrsta:
Kom heitur til míns hjarta, blærinn blíði!
Kom blessaður í dásemd þinnar prýði!
Kom lífsins engill nýr og náðarfagur,
í nafni Drottins, fyrsti sumardagur!
Kom til að lífga, fjörga, gleðja, fæða,
og frelsa, leysa, hugga, sefa, græða.
í brosi þínu brotnar dauðans vigur,
í blíðu þinni kyssir trúna sigur!
Ég fagna þó; ég þekki, hvað er merkast,
og þykist sjá, hvað drjúgast er og sterkast,
að það, sem vinnur, það er ást og blíða.
Haf þökk míns hjarta, sumargyðjan fríða!
Jafnvel heimsstyrjöldin fyrri megnaði
ekki að ræna hann bjartsýninni:
Hjaðningar herja láð.
Hríð sú er lífsins stríð.
Brandar í blóðgri und
blindaðir slá í vind.
Hildur með hulin völd
hræin sín vekur æ.
Hel fær ei haldið val.
Hörð eru kjör þín, jörð!
En samt heldur hann svo áfram:
Sjáðu, þótt buni blóð,
blæðandi þjóðar æð,
gróðann á lífsins leið,
ljómandi manna blóm.
MUNINN 93