Heimilisblaðið - 01.03.1962, Qupperneq 4

urmull af eiturslöngum, en á Madagaskar
fyrirfinnst engin. Og hin stórfenglegu villi-
dýr Afríku — ljón, hlébarðar, gazellur og
fílar — hafa aldrei sézt á Madagaskar.
Hvers vegna? Til þessa dags hefur ekkert
svar fengizt við þeirri spurn.
Enn ein gátan er fólkið sjálft á eynni.
Enginn vafi leikur á því, hvaðan það kom.
Það er upprunnið frá Kyrrahafssvæðinu
og flutti þaðan með sér framandi menn-
ingu — um það vitna útkeipingar þess,
tungumálið, hrísgrjónaræktin og þjóðsög-
ur þess. Spurningin er því sú, hvenær og
hvernig þetta fólk hefur flutzt þangað. Má
vera, að fyrstu landnemarnir hafi komið
þangað skömmu eftir Kristsburð. Ýmsir
hafa sennilega borizt þangað fyrir vindum
og straumum á eins konar Kon-Tiki-flekum
frá upprunalegum átthögum sínum — en
það er reyndar 8000 kílómetra vegalengd
á opnu hafi. Sennilegast er þó, að flestir
hafi flutzt með hægð gegnum strandlönd-
in að austan — um Indland, Arabíu, Aust-
ur-Afríku, og hafa um leið féngið drjúgan
skammt af afrísku blóði í æðarnar. Þeir
hafa tekið sér þræla og eiginkonur meðal
innfæddra í Afríku og orðið fyrir áhrifum
af siðum þeirra og venjum.
Portúgalskur sjófarandi, sem lenti af
leið, var fyrsti Evrópumaðurinn sem upp-
götvaði „Eyjuna stóru“. En það var ekki
fyrr en 1777, að Evrópumaður brauzt alla
leið upp í hið leyndardómsfulla hálendi
inn á eynni og sneri heim aftur með frá-
sögur af sérkennilegum þjóðflokki, merin-
anunum, sem hann hafði komizt í kynni
við.
Merinar höfðu komizt til eyjarinnar í
hópi síðustu malajisk-indónesisku innflytj-
endanna, og einhverra hluta vegna höfðu
þeir forsmáð hina þægilegu og gróðurríku
strandlengju og flutzt upp til fjalla. Þar
efra, í hinu heilnæma loftslagi, höfðu þeir
myndað lítið, en athafnasamt þjóðfélag,
sem ætlaði sér að leggja undir sig alla
eyna. Hinir stóru sigrar þeirra hófust und-
ir forustu Napóleons þeirra Madagaskars-
búa, Andrianampoinimerina kóngs — sem
líka var kallaður Nampoina til hægðar-
auka — og héldu síðan áfram á dögum hins
athafnaríka sonar hans, Radama hins
fyrsta. Radama réði til sín ráðgjafa þrjá,
harla óvenjulega, sem hann hækkaði í tign
og nefndi liðþjálfa og loks hershöfðingja.
Þessir menn voru: franskur liðhlaupi, kyn-
blendingur frá Jamaica og skozkur maður,
og kunni enginn þeirra þremenninga að
lesa eða skrifa. En þeir fluttu til landsins
hesta, nýtízkuleg skotvopn og jafnvel fall-
byssur, og komu upp baráttufærum 15.000
manna her, sem undir forustu Radama og
næstu eftirmanna hans lauk við að leggja
undir sig mestalla eyna.
Radama tók fyrir útflutning þræla frá
eynni, en flutti inn mótmælendatrúboða frá
Englandi. Hann hvatti þá til að reisa skóla-
hús og gerðist sjálfur áfjáður Biblíu-lestr-
armaður. Einkum var hann hrifinn af frá-
sögunni um krossfestingu Jesú — að vísu
af þeirri ástæðu, sem olli, að trúboðunum
rann kalt vatn milli skinns og hörunds.
Honum fannst krossfestingin einkar snjöll
uppfinning og gaf út þau fyrirmæli, að
eftirleiðis skyldu afbrotamenn á Mada-
gaskar krossfestir.
Af ráðgjöfum sínum hafði Radama lært
bæði ensku og frönsku, og hann var fljótur
að komast að raun um, að stafsetningin í
báðum þessum tungumálum var öldungis
ótæk. Þar var fjöldi dauðra bókstafa, og
sama bókstafinn var hægt að bera fram
gjörólíkt eftir því í hvaða orði hann stóð.
Hann mælti því svo fyrir, að hin malagass-
iska tunga skyldi framvegis skrifast með
latínuletri, en samhljóðar berast fram sam-
kvæmt ensku og sérhljóðarnir samkvæmt
frönsku; höfuðregla var, að hver bókstaf-
ur væri undir öllum kringumstæðum bor-
inn eins fram. Afleiðingin er sú, að mala-
gassisku er einkar auðvelt bæði að læra og
skilja. Þetta er ómþýtt mál með fagurri
hrynjandi og er oft kallað „ítalska suður-
hvelsins". Það er ríkt af hverskyns skáld-
legum tilbrigðum. Til dæmis er algengt, að
sólin sé nefnd „dagsauga", og býfluga nefn-
ist „hunangsmóðir“.
Radama lézt árið 1828, aðeins 35 ára
gamall, útslitinn eftir styrjaldir, drykkju-
slark og kvennafar. Hann var grafinn
ásamt 12 beztu stríðsfákum sínum og 80
einkennisklæðum, sem saumuð höfðu verið
á hann í sjálfri Lundúnarborg. Við jarðar-
48
HEIMILISB LA ÐIÐ