Heimir - 01.09.1910, Blaðsíða 13

H E I M I R
9
Þaö meinar aö maöurinn hefur öfl, sem hann getur framleitt
meö áhrif á aöra menn, bæöi líkamleg og andleg öfl. Og af
þessum áhrifum gjörum viö ályktanir um gildi mannsins. Viö
köllurn þessi áhrif ýmsum nöfnum, góö, íll, mikil, lítil, meinlaus,
skaöleg, o. s. frv. og þau hugtök sem öll þe'.si orö tákna
byggjast eölilega á því tilfinninga lífi, sem menningin hefir
jiroskaö í okkar eigin manngildi.
Sú ályktan stendur óhögguö, og veröur líklega aldrei hrakin,
aö maðurinn sé æösta dýr jaröarinnar. Grundvöllurfyrir þessari
áþ'ktan er mismunandi líkamslögun og mistnunandi líffæra
bygging, frá öörum dýruin, og stærri og fullkornnari heili en
önnur dýr hafa. Afleiöingin af þessurn yfirburöuin verður því
aö maöurinn er hentugri bústaöur, eöa safnþró, fyrir ineiri
jiekkingu, og um leið hentugra verkfæri til þess að beita þekk-
ingar áhrifurn. Og þess vegna hafa menn náö því andlega
þroskastigi, sem þeir hafa, frain yfir önnur dýr jaröarinnar.
Og þess vegna eru þeir æöstu dýr hennar. Þaö er því þekkingin
sem gildi mannsins veiöurmiöaö við, og þaraf leiöandi er augljóst
aö eftir því sem rnaöurinn safnar meiri þekkingu eftir því veröur
hann stærri persóna, eöa stærri heild. Manngildiö er því
þekkingar stærö.
Eins og kunnugt er, hafa utan aö komandi áhrif vakið
þekkingarþrána hjá rnönnunum. Og frá fyrstu tímum hafa
menn veriö aö leita aö þekkingu, ogsafna henni í sameiginlegan
þekkingar sjóö. Eftir aö menn fóru aö nota máliö og ritlistina
hefur yfirburöa þekking einstaklinganna oröiö almenn, gengiö
í erföir til samtíöar inanna og eftirkomenda. Þannig hefir ein-
staklings þekkiugin, byggt upp hina almennu þekkingar heild,
og þetta sannar hiö andlega samband mannanna, og sömuleiöis,
aö þetta samband er eitt af eðlislögum tilverunnar. Við sjáum
líka að þetta saina eölislögmál kemur fram hjá hverjum einstök-
um manni. Hann byrjat lífiö þekkingarlaus. Evrst hefir hann
eölishvöt til aö meötaka fæöu. til viöhalds lífinu, svo fer hann
að veröa fyrir áhrifum, sem vekja hjá honum eftirtekt á hlutun-
um, þar næst fer hann smátt og smátt að læra kafla úr hinni
alinennu, skrifuðu og óskrifuðu þekkingar bók, og seinast fer