Kirkjuritið - 01.02.1954, Blaðsíða 24

70
KIRKJURITIÐ
gerðin bendir til Norður-Frakklands, ennfremur stafagerðin, en
söngurinn er nokkuð afbrigðilegur. Nóturnar eru ritaðar með
„neumum“ á einni línu, og er því gjörlegt að álykta, að brot-
ið sé eigi yngra en frá síðara hluta. 11. aldar, þar eð kerfið, með
nótum á 4 strengjum, sem kennt er við Guido Aretino (995?—
1050) var þá almennt tekið upp vegna yfirburða sinna.
Hitt er brot, sem notað er sem saurblað í hinni prentuðu
Jónsbók á bókfelli, útg. 1578, er Landsbókasafnið á. Er það að
mestu ókannað, enda fyrst komið í ljós á síðastliðnu vori.
En af innganginum ætti að vera ljóst, að það muni ekki koma
á óvart að finna elztu leifar kirkjutónlistarinnar með þessum
uppruna. Þó verður einnig þess að minnast, að Jón helgi út-
vegaði hingað til lands „sæmiligan prestmann frá Franz“, eins
og skrifað stendur, og hét hann Rikini. Sá hann um söngkennslu
í dómkirkjuskóla Jóns. Reyndar hefir verið á það bent, að nafn-
ið Rikini muni vera af svæðinu Elsass-Lothringen, en sagan
tengir Rikini við Frakkland.
Þessi ensk-frönsku áhrif koma einnig í ljós af latnesku broti
af Jóhannesar guðspjalli, sem líklega er frá 13. öld. Virðist
textinn vera skyldur texta tveggja enskra handrita. Er annað
codex Egertonensis frá 9. öld, en hitt codex Sarisburiensis,
sem ritað var árið 1254 af Thomas de Wile, magister scholarum
í Salisbury.
En þessi áhrif eru þau sömu og gætir í kirkjusögu Noregs,
og hugsanlegt væri, að áhrifin hefðu komið beina leið, en ekki
eingöngu um Noreg til íslands.
í Biskupasögum eru margar verðmætar heimildir um kirkju-
tónlist, einkum með tilliti til helgisiðanna. Hér má einkum
nefna Lárentíusar sögu. Lárentíus var biskup á Hólum árin
1324 til 1331. Sagan er vel samin og gegnsýrð af kímni, sem
hlýtur að stafa frá höfundinum, séra Einari Hafliðasyni, því að
Lárentíus kemur fyrir sjónir sem nokkuð leiðinleg persóna, þótt
ævi hans væri ærið viðburðarík.
Sumarið 1307 var Lárentíus sendur heim til íslands af erki-
biskupi og kapítulanum í Niðarósi. Átti hann að vera visitator
hér, ásamt norskum dóminikana, er Björn hét. Þeir komu út
á Suðurlandi og riðu í Skálholt. Og þar voru þeir hinn 19. júlí,
daginn fyrir Þorláksmessu. Þá sagði Lárentíus við bróður Björn,
að hann ætti að hugsa um þá ræðu, sem viðurkvæmilegt væri