Kirkjuritið - 01.02.1954, Blaðsíða 33

ÞRÓUN ÍSL. KIRKJUTÓNLISTAR
79
Deum, 3 Prosa í Salve, Precamur og stærri og minni litanían
í eldri mynd en hingað til þekktist. Fol. 105 v. hefst stutt hand-
bók í eldri mynd en þeirri, sem er í grallaranum 1594 — hér
bil sama gerðin og í hinni prentuðu handbók frá 1555.
Margt bendir til þess, að skinnbókin, sem var forrit handrits-
lr»s, hafi verið mjög vel saman sett.
Nokkur dæmi skyldleika við grallara Niels Jespersens frá
1573 eru til. T. d. stendur fol. 6 v.: I kaupstodunum (Domkirki-
UtlUm, ofan línu) skal vera þ<?s«r tractus med. Alleluia sem hier
ePtcr fylger: allt til Inuocavit / þa sijdann skal ætijd epter
lylgia: Nu bidium vier helgann anda / ad vier mættum J
kristiligri tru riett standa /. Þetta er samhljóða grallara Jesper-
ser>s. „Kaupstaðir" hefir verið breytt í „dómkirkjur" af því, að
eugir voru kaupstaðir í landinu. Með tilliti til þeirra dæma má
sennilega álykta, að grallarinn hafi fengið sína endanlegu mynd
stuttu eftir 1573 og sé því undirbúningsverk að hinum fyrsta
Prentaða 1594. Mjög væri það æskilegt, að handrit þetta yrði
gefið út, en litlar eru líkur til þess hér á landi.
IV.
Nú hefst fjórða tímabilið með útgáfu sálmabókarinnar 1589
°g grallarans 1594. Guðbrandur Þorláksson var svo lánsamur
að vera vígður biskupsvígslu 29 ára gamall 1571. Hann var bú-
mn góðum gáfum og vissi, hvað hann vildi. Heilsa hans var
fremur góð, og hann andaðist ekki fyrr en 1627. Hann átti því
k°st á öllum höfuðskilyrðum þess að verða mikill biskup. M. a.
yannst honum tími til að gefa út meira en 100 bækur og ritlinga
frá prentsmiðju sinni, sem hann hafði keypt af séra Jóni Mattías-
syni, prentara Jóns Arasonar, og endurnýjað með hjálp Páls
Madsens Sjálandsbiskups. Með þessari bókaframleiðslu sinni
Varðaði hann veginn fyrir kirkjusönginn til ársins 1801 af hálfu
hins opinbera, eða raunar öllu heldur fram á fyrsta tug þess-
arar aldar. Með útgáfu sálmabókar og grallara eru hin gömlu
kirkjulegu tónlög sameinuð hinum kröftugu siðbótarsálmum
Norður-Þýzkalands.
í bréfi, sem Guðbrandur biskup ritaði prestum í Skálholts-
s«fti árið 1588, kemur fram, að messuformið er hið sama í
báðum stiftum, en hins vegar er munur á sálmasöngnum, sem
*skilegt væri að afmá í kristilegu bróðerni. Honum tókst þetta