Nýjar kvöldvökur - 01.01.1912, Blaðsíða 26

24
NÝJAR KVÖLDVÖKUR.
hann'með þeim bætt yfir mikið af rusli því,
sem hann hefur látið prenta á fyrirfarandi ár-
um — eg á við rómanarusl það, sem álment
gengur nú manna á milli undir nafninu »Jó-
hannssögur*. Báðar þessar bækur eru að sínu
leyti eins góðar og þarfar, eins og hinar voru
óþarfar.
Annan bindið af Þúsund og einni nótt er
og komið út í haust. Eg get að mestu vísað
til þess, sem eg sagði um bók þessa í Kv. í
fyrra, þegar getið var útkomu hins fyrsta bind-
is. Beztu sögurnar í þessu bindi er hinar ó-
viðjafnanlegu kýmnisögur af rakaranum og
svo sagan af Kamaralsaman kongssyni og Badúr
kóngsdóttur; til þeirra má og telja söguna af
Núreddín og Persameynni fögru. Eg veit það
að vísu, að það á nú ekki meira en svo við
þessa tíð, þetta taumlausa ímyndunarafl, sem
lætur tíma og rúm eiga sig, og sviftir viðburð-
unum til eftir hugþótta stjórnlausra hugarburða.
En svo eru allar þjóðsögur og þjóðskáldskap-
ur — það er ekki að binda sig við hugsana-
bönd og dagleg náttúrulög. En í þessu er
fólgið svo mikið af lifandi, skáldlegu fjöri,
brennandi orðgnótt og lífi, og málið er svo
yndisfagurt, að eg trúi ekki öðru, eu bókin
verði keypt, og haldi enn sínum gömlu vin-
sældum, eins og með öllum öðrum þjóðum.
Rastir heitir sögukver eitt lítið eftir ungan
höfund, sem ekki hefur fyrri látið til sín heyra
svo eg muni, Egil Erlendsson. Sögur þessar
eru tvær, og eru báðar heldur smáfeldar að
efni eg meðferð. Pó er sumt ekki ólaglega
framsett, t. Iýsingin á heybindingnum í fyrri
sögunni. En síðari sagan er lítils virði, og tæp-
lega eðilegt, að tvær stúlkur, sem ekki eru
lærðari en gerist á íslandi, séu- að velta í munni
sér heimspekisorðum, sem tæpast hafa fest nein-
ar verulegar rætur í málinu, t. d. forsendur.
Mér lá við að verða hissa á, að þær skyldu
ekki líka koma með hugræna og hlutrœna hluti,
því að þar átti það við. Fyrri sagan er ekki
óskemtileg aflestrar, og stefnan í sögunum er
góð, að því leyti sem þær hafa siðferð-
islegt stefnumark. En vafalaust hefði höf.
gert réttara í að geyma sögur þessar um sinn,
yfirfara þær aftur, þegar honum óx betur and-
legur þroski, og bæta þá um það er áfátt kynni
að vera. En það benda þessar sögur á, að
þroskavon er hjá höf., svo vel grípur hann
niður einstöku sinnum.
Pá kom og út í haust síðasti hlutinn af
Heiðarbýlissögum /óns Trausta, er hana nefnir
Þorradœgur. Saga þessi ber með sér að mörgu
leyti sömu einkennin og hinar fyrri sögur,
skarpar lundarlýsingar og mörg góð og sönn
tilþrif úr sveitarlífinu. En alt fyrir það virðist
þó saga þessi ekki benda á fratnför hjá höf.
Samband efnisins er nokkuð laust, og samband
orsaka og afleiðinga nokkuð losalegt. Reyndar
er það nú vant að ganga svo til í daglegu lífi.
En í listaverkum býst maður ekki við því
Auðfundið er það á öllu, að saga Höllu er
ekki enn á enda, hvort sem höf. ætlar að láta
ólánið elta hana áfram jafnóðslega og það
hefur gert. Lífskoðunin er altaf æði dökk, og
fordæmingardómur sá, er henn lætur lækninn
kveða upp yfir heiðakotunum er nokkuð ó-‘
sanngjarn. Porsteinn er orðinn forfallinn drykkju-
maður, koma fram á þá hlið öfgarnar úr móð-
urættinni. En horfur eru -á því að hann ætli
að geta komist á rétta leið fyrir aðgerðir Höllu.
Yfir höfuð er sagan rituð af sviplíkri snild og
fyrri sögurnar, en hún rífur mann ekki með
sér eins og hinar á undan.
Perlumœrin heitir saga, sem prentuð var á
ísafirði næstliðið ár, eftir Rider Hoggard, hinn
nafnkunna enska bullsöguhöfund. Sagan fer
fram um það leyti, sem Jerúsalem var í eyði
lögð, en ekki er kominn út nema fyrri hluti
sögunnar.’ svo að ekki er hægt að segja neitt
um hana að svo stöddu. Höf. virðist varast
að mestu öfgar þær, sem hafa einkent fyrri
sögur hans, og altaf skrifar hann fjörugt og
skemtilega, og svo má og segja um þessa bók.
Fróðleikur talsverður er og í bókinni um ýmsa
flokka, einkum trúarflokka í Gyðingalandi, og
vel get eg skilið að fólk taki sögunni vel, að
minsta kosti þeir, sem mest hafa dáðst að
»Námum Salómons* og »Pokulýðnum«. En
eftir fyrrihlutanum að dæma stendur þessi
Perlumær miklum mun framar en þessar bæk-
ur, er eg nefndi, nema ef síðari hlutinn bregzt
vonum manna — en það vil eg ekki ætla að
verði. i j