Eimreiðin - 01.01.1936, Síða 112

RITSJÁ
EIMBEIÐIN
í)()
inn ríkisbanki á grundvelli tröllaukinna ríkislána frá Englandi«. Verðhrun
á innlendum afurðum, og ekki að tala um eftirgjafir á lánum »nema þ»u
skifti miljónum«. Bjartur getur ekki til lengdar staðið í skilum með af-
borgun og vexti af láninu, og verður loks að láta af Iiendi Sumarhús i
hina botnlausu hít. Jörðin er seld á nauðungaruppboði, samkvæmt kröfu
Útbús Þjóðbankans. Sögulok eru þau, að Bjartur skilur Guðmund son
sinn eftir lijá verkfallsmönnum Fjarðarins, sem tryggingu fyrir því, að
»Rauðsmýrar-helvitin verði barin«, þ. e. Ingólfur Arnarson Jónsson °k
hyski lians. Sjálfur flytur Bjartur frá Sumarhúsum á annað kot lengra
inni á heiðinni, til þess að hefja þar sinn öreigabúskap að nýju. Með ser
hefur liann Ástu Sóllilju, fárveika úr kaupstaðnum, tvö börn hennar °S
öminuna fjörgamla og að fótum fram komna. Þetta er samverkafólkið 1
hinni nýju baráttu.
Höfundurinn hefur í lokakatla sögunnar dregið saman í örfáar setn-
ingar það, sem fj'rir honum vakir að sjrna með allri þessari löngu hetju
sögu af Bjarti í Sumarhúsum: »Lif einjrrkjans, lif liins sjálfstæða manns>
-er í eðli sínu tlótti undan öðrum mönnum, sem ætla að drepa hann.
Sagan af Bjarti í Sumarhúsum er saga mannsins, sem sáði i akur óvinaI
sins alt sitt lif, dag og nótt. Slik er saga sjálfstæðasta mannsins í landinu"'
Verkefni höfundarins er: saga islenzka einyrkjans, barátta hans '
náttúruötlin, við mennina, sem hann verður öðru hvoru að umgangast
og við sjálfan sig. Efnið er viðtækt og vandasamt. Bjartur í Sumarhúsunr>
þessi brokkgengi húðarjálkur á öræfum lifsins, er sjálfum sér samkvænU11
alt til enda, með allan sinn sauðþráa og sjálfstæðisþörf, sem svo cr r1'"
að hann fórnar meira að segja fj'rir hana Brynhildi ráðskonu, »örj'g8is
og stólpakvenmanni«, af þvi hún gerir sig svo digra að fara að leggJ*
óumbeðið úr eigin sjóði i búið, enda þótt hallæri sé og hungur i kotin11,
Höf. hefur tekist að gera hér alveg ógleymanlega persónu, ekki fyrir I1 ’
að hún sé sannur fulltrúi íslenzkrar bændastéttar nú á tímum, til 1HS
er Bjartur of tröllaukinn, en mynd hans er svo skýr, samkvæmnin í
fari hans svo óslitin, að hér er að ræða um snjalla hugsmið og einstieði
i islenzkri skáldsagnagerð. — Það er ýmislegt i bók þessari, sem Icsan
anum þykir miður og ekki allskostar sanngjarnt í lýsingum af islenzl'1
sveitalifl á tuttugustu öld. Þannig er lúsin enn á dagskrá, þó minna hel
á þvi umtalsefni en áður. Það er þá helzt að höf. ininnist á þenna foin> '
en sem betur fer nú að mestu niður kveðna fjanda, í hálfgildings-sÞ‘
mælum og orðskviðum, svo sem eins og þegar ömmunni (bls. 217) ^u^
allar lýs úr höfði, þegar hún fréttir að Nonni litli ætli til Ameríku. H
er heldiír elski sá uppáhaldsvökvi eldra fóllts til þvotta á sjálfu ser »
öðru, eins og hér er gefið í skyn. Fávislegri stólræðu leggur höf. prest11
um i munn (bls. 261—264) en maður veit dæmi til, nema í þjóðsög1111^
vegglUíl
sinet;!i'
leysið og hroðvirknina í allri þeirri bj'ggingu. En í öllum þessum
barismus«, sem maður ekki almennilega kannast við og ekki' gætl °r
Og náttúrlega þarf helzt »skilirí bæði af guði og Rússakeisara«
í nýja húsinu hans Bjarts, svo sem til að undirstrika enn betur