Eimreiðin - 01.01.1950, Blaðsíða 80

68
RITSJÁ
EIMREIÐIN
krukkunn, sem Júllu gungi med
(menn höfðu kcnnt hunn Otldi),
heldur mun hunn h'ku hvernig Mefistó
stýrði hönd vinur síns til uð undir-
skrifu víxilinn frægu. Virðist nú ullt
ætlu uð gungu ú hinu rcttu hlið, en
Oddur treystist þó ekki til uð huldu
virðingu sinni, heldur veltist hunn úr
konungdómi og gerist óhreyltur járn-
smiður. Þuð ætlur hunn uð veru þung-
uð til honum vex fiskur um hrygg svo
hnnn geti tekið þur til, sem fyrr vur
frá horfið.
Þettu virðist efni í heizkustu
ádeilu, og ádeilu cr þuð á murgnn
hátt, en ekki ullnn. Þuð, sem dregur
úr áhrifum ádeilunnur, er, uð fólkið
virðist ósnortið og óspillt uf tíðinni.
Flest fólkið er lilátt áfrum beztu
fólk, kuupmuðurinn og huns frú, for-
eldrur Odds hrúðgumu, reffilegur
kurl, sem ulltuf liggur undir eilífum
ákúrum uf hinni „dönnuðu“ konu
sinni. Verkumsnnsfulltrúinn, uð msð-
ur tnli nú ekki um hina ágætu og
staðföstu hrúði. En jafnvel Mefistó,
þótt illur sé, virðist liafa sínar taugar
og artir þar sem hrúðurin á í hlut,
húri þarf ekki annað en líta á hann
til þess að fá liann til að meðkenna
syndaregistrið og fara í steininn. Svo
að þrátt fyrir allt, sem af göfluin
gengur, virðist höfundur liafa það á
tilfinninguuni, að ekkert sé í ólagi
með fólkið.
Mest liefur Jakoh þó ætlað sér,
enda mest færzt í fung, þegar liann
skrifaði Tyrkja-Guddu. Sennilega lief-
ur Jakob lesið allt, sem um hana var
að Iiafa, þjóðsögur og munnmæli með
öðru. Það liefur lieldur ekki þurft að
vcra torsóttur lestur, þar sem Sigurð-
ur Nordal liafði gert því efni svo
góð skil í grein sinni um Tyrkja-
Guddu i Skírni 1927 (líka í Aföngum
II). Þar gagnrýndi hann einkum þjóð-
sögurnar um Guddu, þótti þær af-
flytja hana heldur en liitt.
„Hér hefur einungis verið reynt'
— segir Nordal — „að ryðja hurt
röngum hugmyndum í því skyni, að
ímyndunin væri frjálsari uin það,
sem mestu máli skiftir í samhúð
þeirra Hallgrims og Guðríðar. Fyrr
eða síðar verða þau einhverju skálda
vorra að yrkisefni, og ætti þó eng-
inn að Ieggja gálauslega hendur að
slíkri sögu, svo að síðari villan verði
argari liinni fyrri“.
I munnmælum er það, að syni dey-
ans (þjóðhöfðingjans) í Algeirshorg
hafi litist svo vel á Guddu, að liann
hafi ætlað að taka sér hana fyrir
konu. En í raun og veru var Gudda
keypt 12. júní 1636 af ekkju Ali Dey
(nafn) fyrir 200 rikisdali, þar af lagði
hún 20 til sjálf.
Munnmæli segja og, að liún hafi
verið blendin í trúnni eftir að liún
giftist Hallgrími og hafi dýrkað
mahómedanskt „skurðgoð“, er liún
liafði út með sér, en Nordal hendir
á það, að skurðgoða- og myndadýrkun
öll sé alóþekkt fyrirbrigði í Islam.
Enn segja sagnir, að þessar línur
úr Passíusálmunum:
formæling illan finnur stað,
fást mega dæmin uppá það
lúti að sennu þeirra Olafs skozka
förukarls og Guddu, er varð þegar
hærinn í Saurbæ hranu sumarið
1662. Hún hafði neitað lionum utn
skæði, en hann reiðzt og liótað að
brcnna hæinn. Hún kvað það tilvinn-
andi, ef hann hrynni þar inni, livað
og skeði. En Nordal bendir á, að
vcrsið í Passíusálmunum sé skrifað
rúmu ári áður en bæjarbruninn varð.
Jakob notar hæði þessi munnmæli
og önnur, en víkur þeim við í liendi
sér eftir þörfum. Hann lætur t. d.