Eimreiðin - 01.01.1950, Page 83

eimreiðin
RITSJÁ
71
Kvaran. Þá hcfur liann gefið út sniá-
sögur fyrir börn, Segðu mér sögu
(1940), og barnalærdómskver, sem
hann kallar Veginn (1944). En
merkilegust bóka Jakobs, auk leik-
r»tanna, mun vera ritgerðasafn bans,
f kirkju og utan (1949). En ekkert af
bessum bókum hef ég séð, þótt ég
nefni þær liér til fróðleiks þeim, er
^lja kyn nu viða að sér þessum
('ókúm Jakohs prests.
Stefán Einarsson.
ÍSLENZK BÓKMENNTASAGA A
ðönsku.
Á undanförnum tveim árum bafa
bomið út þrjár bókmenntasögur um
fslenzka liöfunda og skáldlist: bók
dr. Stefáns Einarssonar á ensku (Is-
landica, Vols. XXXII—XXXIII), bók
Kristins Andréssonar á íslenzku, í út-
^áfufélagi Máls og menningar, en þá
bók böfum vér ekki séð, enda nánast
^nnanfélagsfvrirtæki, og nýútkomin
liókmenntasaga á dönsku eftir Bjarna
Gíslason, rithöfund: Islands lilt-
eratur efter sagatiden ca 1400—1948,
Kbh. 1949 (Aschehoug, dansk forlag).
Höfundurinn hefur í þessari bók
Sert sér far um að lýsa íslenzkum
l'ókmcnntuin úr frá þjóðlegum grund-
velli og heldur því fram, að allt, sem
nýtilegast sé og bezt í bókmennta-
('einii íslendinga, hafi vaxið og dafnað
UPP af fornri innlendri rót, stundnm
nð vÍ8u vökvaðri erlendum áhrifum.
í þessu er vitaskuld mikill sannleikur
(ólginn eins og í þeirri skoðun, að
■slenzkar bókmenntir sé meiður, sem
nldrei hefur orðið feyskinn né fúinn
síðan á ritöld, þó að kyrkingur nokk-
llr hafi komið í hann endrunt og
ems. Rannsóknir fræðimanna, eins
°K t. d. Páls Eggerts Ólasonar, hafa
fyrir löngu lcitt í liós, að íslcnzk
hókmenntaþróun er óslitin og lífræn
allt frá fornöld til þessa dags, þó að
hugmyndir erlendra manna, ekki sízt
á Norðurlöndum, um íslenzkar hók-
ménntir, séu enn ótrúlega mikið tak-
ntarkaðar við fornöldina, sagatiden.
Þessu taktnarkaða mati andmælir höf.
réttilega í tveim fyrstu köflum bók-
arinnar: Ðigtningens vilkaar efter
sagatiden og Morketid og dagning. t
„Morketid og dagning" er einnig fjall-
að unt rómantísku skáldin, Jónas og
Biarna, Grím Tliontsen, Gröndal o. fl,
en sá kafli hefði gjaman mátt vera
ítarlegri en ltann er.
Höfundurinn tekur efnið fastari
tökum eftir að raunsæisstefnan í ís-
lenzkum hókmenntum kentur til sög-
unnar. í III. kafla hókarinnar „Nat-
uralismens hidrag og de nationale
forraad“, gerir hann glögga grein fyr-
ir áhrifum andstæðinganna tveggja
í dönsku menningarlífi, Brandesar og
Grundtvigs, á íslenzk skáld og rit-
höfunda 19. aldar, en gleymir þó ekki
Itinum þjóðlega menningararfi vor-
um sem merkilegasta atriðinu til þess
að móta íslenzkar bókmenntir þá,
eins og jafnan fyrr og síðar. Gestur
Pálsson, Hannes Hafstein og Einar
H. Kvaran eru hér, samkvæmt gam-
alli hefð og kreddu, taldir fyrstu
boðberar raunsæisstefnunnar í ís-
lenzkum bóknienntum. Að vísu telur
höf., að Einar Kvaran hafi verið mis-
heppnaður Brandesarsinni, sem má
til sanns vegar færa. En það er ein-
mitt ein af ástæðunum til þess, að
Einar Kvaran verður áhrifamesta
skáldið þessara þriggja og er það enn,
meira en áratug eftir dauða sinn.
Því það er mcð öllu rangt hjá höf.,
að áhrif hans séu að nokkru levti
horfin hér á landi nú. Þau vara enn
og vaxa nteðal almennings, eins og