Eimreiðin - 01.01.1975, Page 20

EIMREIÓIN
20
lífskjör, eru margar óhagkvæmar og óréttlátar. Ýmsar tilfærsl-
ur í reiðufé og friðu eru óháðar efnahagslegri afkomu viðtak-
anda, og verður því að hygla mörgum ríkum til að hjálpa fá-
um fátækum. Aðrar tilfærslur eru tengdar tekjum, en þær hafa
sums staðar leitt til þess, að viðhótarskattur (í víðri merkingu)
á efnalítið fólk liefur farið yfir 100%. Fátækar fjölskyldur, sem
fá einhverjar aukatekjur, t. d. þegar atvinna glæðist, eru svipt-
ar tilfærslum í peningum og friðu og bera aukaskatt, sem nema
meiru samanlagt en launaaukningin. Marka verður lieildar-
stefnu á þessu sviði ríkisfjármála, en að því er unnið af kappi
hér á landi og erlendis. Miklar vonir eru bundnar við „sam-
einað tekjujöfnunarkerfi“, t. d. neikvæðan tekjuskatt, sem svo
er nefndur vegna þess, að ríkið borgar út, ef tekjur framtelj-
anda falla niður fyrir visst mark. Ýmsir erfiðleikar við fram-
kvæmd sameinaðs tekjujöfnunarkerfis eru enn óleystir, en
ekki óyfirstíganlegir. Slíkt kerfi mun þó ekki leysa af hólmi
allar tilfærslur ríkisins, einkum tilfærslur í fríðu.
3. Margt mælir gegn þvi að jafna tekjur á mjög slórum kafla
á tekjuhilinu miðju en gert hefur verið. Mörgum þykir rang-
látt, að menn séu forrikir án þess að vinna og lifi á eignum og
erfðagóssi. En það er einnig ranglátt að geta ekki bætt tekjur
sínar, liversu lengi og kappsamlega sem unnið er. Auk þess,
sem áður hefur verið sagt um lilutverk launa í markaðsþjóð-
félagi, er þess að gæta, að ekki leggja allir sama mat á frí-
stundir og þau gæði, sem keypt eru fyrir peninga. Slíkt mat
getur verið ólíkt jafnvel á ýmsum tímum á æviskeiði sama
mannsins. Alger jöfnun ráðstöfunarlauna skerðir val manna á
þessu sviði. Mikil jöfnun tekna með skattlagningu og tilfærsl-
um getur einnig haft óheppileg áhrif á launabaráttu og verið
verðbólguhvetjandi. Ef aukaskattar og tilfærslutap nema sam-
lals 80% af viðbótarlaunum, eins og þekkst hefur i grannlönd-
um, verða launþegar að lcrefjast 25% launahækkunar til að ná
fram 5% hækkun ráðstöfunartekna. Slík launahækkun verður
hins vegar til að auka verðhólguna og leiða þannig til lækkunar
á kaupmætti ráðstöfunartekna, ef laun eru ekki visitölubund-
in. Þegar svo er komið, eiga launþegar ekki annars úrkosta
en að taka upp samninga við rikið í stað atvinnurekenda og
semja um skattalækkanir eða auknar tilfærslur. Verður það
að teljast óheppileg skipan kjaramála jafnt sem ríkisfjármála.
4. Sifellt fleiri efast um, að þeim, sem góðar námsgáfur hafa,
beri sjálfsögð forréttindi: háar stöður, há laun og jafnframt
óafturkræf framlög skattborgara, á meðan á námi stendur.
Margir telja, að ekki sé mikill munur á þvi að erfa fjármuni