Ægir - 01.02.1918, Side 19

ÆGIR
35
og skarkolinn breytir lit, þegar hann er
látinn vera nokkura daga á ýmsa vega
litum botni. Þessi litbreytíngamáttur
virðist minka, þegar fiskurinn eldist.
Gamlir kolar gera sig oft ósýnilega með
því að grugga upp sjóinn í kringum sig,
svo að leirinn fellur ofan á þá og gerir
þá alveg samlita botninum.
Líklega eru engir hérlendir fiskar meiri
snillingar í því, að taka á sig gerfi hluta
i kringum sig, en marhnúturinn, bæði
yngri og eldri fiskar; stöku uggarnir eru
litaðir þannig, að þeir líkjast mest smá-
þörungablöðum, og á bakinu má sjá grá-
ar, rauðar eða brúnar skellur, sem eru
nákvæmlega að sjá eins og þörungaskán-
ir, sem vaxa á steinunum umhverfis þá.
Er því oft ógerlegl að greina þá frá botn-
inum, ef þeir liggja kvrrir1).
Skötuselurinn (kjaftagelgjan) með öll-
um sínum uggum og smáhúðflipum með-
fram hliðunum gæti eg trúað að liktist
mest þaragrónum steini, þegar hann ligg-
ur kyrr á botninum.
Fleiri dæmi mætti tína til, en eg læl
hér staðar númið og skal að eins geta
þess að lokum, að þessi litbrigðamáttur
stafar aí þvi, að i roði fisksins eru ör-
litlar agnir, s. n. litberar, með ýmsum
litum. Heíir hann það vald yfir þeim
(gegnum taugarnar) að sumar þeirra breið-
ast út, þær sem eiga að ráða litnum, en
hinar dragast saman, svo að litir þeirra
hverfa að mestu. Svipuð litbrigði eru á
smokkfiskum og líklega á sumum krabba-
dýrum.
4. Óhreinn sjór. Það má þrátt og oft
heyra þá skoðun meðal fiskimanna, að
fiskar séu mjög viðkvæmir fyrir öllum
óhreinindum i sjó, og flýi óðara, ef hann
óhreinkist. Einkum er það oft tekið fram,
1) Sbr. ritgerð mína: Dulnrgerfi dýranna, í
Skírui 1900.
að fiskur hverfi á burt, þegar þurra-
stormur blási af landi, og feykir ryki í
sjóinn. Á rannsóknarferðum mínum og
heima fyrir hefi eg haft allar þær gætur
á þessu atriði, sem eg hefi getað og min-
ar athuganir hafa alls ekki staðfest þessa
kenningu, þvi að eg hefi oft haft tæki-
færi til þess að sjá að ýmsir fiskar dvelja
jafnvel langdvölum i æði óhreinum sjó.
Hefi eg stundum greint frá þessu i skýrsl-
um mínum og skal nú geta hins helzta
af þvi tægi og nefna einstaka fiska.
Iíolar (sandkoli og skarkoli) eru, eins
og allir vita reglulegir botnfiskar, og eru
oft á svo grunnu, að athuga má allar
hreyfingar þeirra af landi. Eg hefi oft
haft tækifæri til þess að horfa á þá af
bryggjum í Reykjavik. Hefi eg þá oft-
sinnis séð, að þeir fela sig á botninum
með þvi að hálfgrafa sig niður í leirinn
og dusta hann svo mikið upp með því
að dinta sér til, að þeir hafa alveg horfið
í ský af leirgruggi því sem þeir þyrluðu
upp; þegar kyrð var komin á og gruggið
að mestu sest á botninn, var bakið á
þeim orðið alleirugt og þeir sjálfir varla
lengur til að greina frá botninum.
Smáujsa (veturgamlan ufsa) hefi eg ofl
séð i hópum í svo gruggugum sjó, við
bryggjurnar i Reykjavík (þegar hann
hefir gruggast af brimróti), að hann hefir
verið eins og vel gruggugt jökulvatn og
hefir ekki litið út fyrir annað en ufsinn
kynni ósköp vel við sig þar.
Porskseiði veturgömul hefi eg séð við
hvalveiðastöðvar á Austfjörðum, í mergð
kringum gamla og úldna hvalskrokka í
sjó, sem var svo ógeðslega útlítandi (gul-
ur og grænn af brýlu), að manni hefði
varla dottið í hug, að þar mundi nokk-
ur skepna þola við, án þess það virtist
hafa nokkur áhrif á seiðin. Þau möttu
það meira að fá þar rikulegt æti i hval-
skrokkunum.