Ægir - 01.03.1918, Blaðsíða 18

51
ÆGIR
Áhrif árstíðanna á líf
nytsemdarfiska vorra.
Eftir Bjarna Sæmunðsson.
1. Hrygningin og uppvöxtur seiðanna.
Nú liður að þvi að nytsemdarfiskar
vorir fari alment að hrygna. Hrygningar-
timi margra þeirra er, að svo miklu leyti
sem það er kunnugt, einmitt mánuðirn-
ir marz, april og mai, og var það hugs-
un min, að gefa hér nokkura skýringu á
þvi, hvers vegna hrygningin fer sérstak-
lega fram á þessum tíma ársins.
Öllum er kunnugt um það, að vorið
er íjölgunartími landdýranna, ekki að
eins hinna viltu, heldur einnig sumra
hinna tömdu — sauðkinda og hrossa —.
Að vorinu gýtur tóan, kæpir landselur-
inn og verpa fuglarnir, og það er ekki
eintóm tilviljun, heldur er það bein nátt-
úrunauðsyn. Þá fer hin hlýja árstíð í
hönd, svo að hinu óharðnaða, viðkvæma
ungviði er síður sú hætta búin, sem get-
ur stafað af kuldunum. Þá vaxa græn
grös og þá fara skordýrin, sem lágu i
vetrardvala á hreik og verður foreldr-
unum auðveldara að aíla sér og sínum
ósjálfbjarga afkvæmum fæðu — og af-
kvæmin, einkum fuglanna, eru oft mjög
matarfrek —, og þegar svo aftcvæmin
sjálf eru komin á legg um það leyti,
sem heitasli tími ársins fer i hönd, þá
veitir þeim auðveldara en ella mundi að
hafa ofan af fyrir sér sjálf, og ná þeim
bráða þroska, sem er nauðsynlegur, þeg-
a'r þau eiga að mæta næsta, og sínum
fyrsta, vetri, óstudd af foreldrunum, sem
þá að jafnaði hafa slept af þeim hend-
inni og lofa þeim að spila upp á eigin
spýtur.
Svona er það á landi: hinar ungu
skepnur koma í heiminn á allra hentug-
asta tima til þess að geta náð þeim
mikla þroska, sem er nauðsynlegur, til
þess að geta mætt erfiðleikum fyrsta
vetrarins, eða flúið undan þeim af landi
burt (farfuglarnir). Þeir sem ekki ná
þeim þroska, hljóta að liða undir lok.
Svipað þessu er það nú i sjónum; þar
er einnig munur á hita eftir árstiðum,
þó að sá munur sé ekki eins mikill og
á landi. Sjórinn hitnar á sumrin bæði
af beinum áhrifum sólarhitans á yflr-
borðið, af auknum lofthita og af straum-
um, sem magnast með vaxandi hita. En
þegar sólargangurinn fer að styttast að
mun og sólin að lækka á lofti, fara hin
nefndu áhrif þverrandi og hitinn i sjón-
um lilca. Köldu straumarnir magnast og
yfirborðshitinn getur 1 langvinnum kuld-
um komist niður i 0°. Lægstur er hitinn
hér i sjó, í yfirborðinu að minsta kosti
(um hitann niðri i djúpinu vita menn
ennlítið), i janúar—marz, fer svo að stiga
i april, verður hæstur i júlí—september
og lækkar svo i október—desember (sbr.
siðar),
Nú er spurningin, hvort þessar hita-
breytingar i sjónum hafi þau áhrif á líf
fiskanna, einkum ungviðisins, að fjölg-
unartimi (got- eða hrygningartimi) þeirra
ákvarðist af þeim eða ekki. En áður en
henni er svarað, verður að minnast dá-
litið á sjálfa hrj'gninguna, eggin (hrogn-
in) og hin nýklöktu seiði og viðurværi
þeirra.
Egg allra vorra sjávarfiska, nema brjósk-
fískanna (háfa og skötu), eru mjög smá
(1—6 mm. i þvermál) og glæ, stundum
með örsmáum fitudropum i blómanum,
og hafa i sér mjög litla næringu (ólik
hinum stóru eggjum fuglanna, sem eru
svo afar næringarrík). Nokkurir vorra
mestu nytsemdarfiska gjóta þeim við
sjávarbotninn og festa þau, samanlímd í
kekki eða kökur, s. n. hrognabú, ásjálf-