Skinfaxi - 01.11.2009, Qupperneq 12

12 SKINFAXI – tímarit Ungmennafélags Íslands
Guðmundur gekk sjálfur á undan með
góðu fordæmi og skrifaði margar fróð-
legar greinar í blaðið auk þess að tíunda
fréttir af félögum og frá stjórn UMFÍ.
Guðmundur var ekki fjölskyldumaður
og lagði allan sinn frítíma og félagskrafta
fram í þágu ungmennafélaganna. Láta
mun nærri að hann hafi ritað helming
þess efnis sem birtist í Skinfaxa á þess-
um árum.
Aðalsteinn bjargar lífi
UMFÍ og Skinfaxa
Fremur var óhentugt að hafa blaðið á
Ísafirði vegna erfiðari samgangna þar en
á höfuðborgarsvæðinu. Í ársbyrjun 1930
slepptu þeir Björn og Guðmundur hend-
inni af Skinfaxa og hann fór aftur til
Reykjavíkur. Til ritstjóra valdist Aðal-
steinn Sigmundsson, fyrrverandi skóla-
stjóri á Eyrarbakka, sem þá fluttist til
Reykjavíkur og gerðist kennari við Aust-
urbæjarskóla. Aðalsteinn varð formað-
ur UMFÍ sama ár og stýrði samtökun-
um gegnum kreppuna miklu á fjórða ára-
tugnum jafnframt því að ritstýra Skinfaxa.
Líklega er fáum mönnum meira að þakka
en honum að samtökin héldu velli á
þessum erfiðu tímum því fórnfýsi hans
og ósérplægni var dæmalaus.
Undir hans stjórn varð blaðið líflegra
og myndbirtingar urðu algengari. Aðal-
steinn hét á ungmennafélaga að senda
greinar til blaðsins og margir vel ritfærir
félagar urðu við þessum tilmælum. Fjöl-
breyttar fréttir innan hreyfingarinnar
settu svip sinn á efnið ásamt bókakynn-
ingum og sögulegum frásögnum frá
nágrannalöndunum. Ekki var ofsagt að
telja Skinfaxa menningarrit á þessum
árum. Árið 1933 var útgáfunni breytt og
eftir það kom Skinfaxi út aðeins tvisvar
á ári en blaðsíðufjöldi var svipaður, um
160–170 árlega.
Sú hugmynd að innheimta skatt fyrir
Skinfaxa af hverjum ungmennafélaga
mæltist ekki vel fyrir og hann var fljót-
lega lækkaður. Þá sótti í sama farið með
fjárhagsvandræði hreyfingarinnar og
árið 1936 var svo komið að mestallar
tekjur UMFÍ fóru í að fjármagna blaðið.
Kreppan var ungmennafélögum erfið og
mörg þeirra týndu tölunni. Fyrir starf
sitt sem ritstjóri Skinfaxa fékk Aðalsteinn
lítilfjörleg árslaun sem UMFÍ tókst þó
ekki að standa í skilum með. Þá lækkaði
Aðalsteinn laun sín einhliða um þriðj-
ung en þrátt fyrir það skuldaði UMFÍ
honum tveggja ára laun árið 1936 sem
hann innheimti aldrei og var þó ekki
fjáður maður.
Í skýrslu Aðalsteins í Skinfaxa þetta
ár gætir nokkurrar kaldhæðni þegar
hann getur þess að UMFÍ mundi ekkert
skulda og það hefði ekki þurft að starfa
að nokkru leyti á kostnað eins fátæks
einstaklings ef ungmennafélögin hefðu
gert skyldu sína og greitt því lögboðinn
skatt! Líklega hefur þessi ádrepa haft ein-
hver áhrif og svo mikið er víst að eftir
þetta fóru skattaskilin batnandi. Þetta
framlag Aðalsteins bjargaði UMFÍ og
blaðinu yfir erfiðasta hjallann og eftir
þetta fór að rætast úr. Árið 1943 var
ákveðið að hætta að senda hverjum fé-
lagsmanni blaðið og hafa það eftirleiðis
í frjálsri áskrift í innheimtu félaganna.
Þessi tilraun til að reyna þegnskap ung-
mennafélaga hafði ekki tekist eins og til
var ætlast.
Eiríkur J. kallaður til
Aðalsteinn Sigmundsson lét af for-
mennsku UMFÍ árið 1938 en ritstýrði
Skinfaxa til ársins 1941. Eftirmaður
hans á formannsstóli var séra Eiríkur J.
Eiríksson, skólastjóri á Núpi í Dýrafirði.
Fram að þessu höfðu formenn UMFÍ oft-
ar en ekki verið lágt launaðir starfsmenn
samtakanna eins og raunin var með
Aðalstein. Þar sem Eiríkur starfaði á
öðru landshorni kom það ekki til greina
og þá var í fyrsta sinn ráðinn starfsmað-
ur sem ekki var ritstjóri Skinfaxa. Rann-
veig Þorsteinsdóttir, síðar alþingismað-
ur, var í hlutastarfi hjá UMFÍ árin 1938–
1940 en hún var þá gjaldkeri samtakanna.
Við af Rannveigu tók Daníel Ágústín-
usson, ritari UMFÍ, og var framkvæmda-
stjóri samtakanna til 1954. Vinnuskylda
hans var tveir dagar í viku en Daníel var
dugnaðarforkur og hafði brennandi
áhuga á málefnum samtakanna svo oft
var viðveran mun meiri. Í raun má segja
að Daníel hafi stjórnað UMFÍ þessi ár
ekki síður en formaðurinn sem stund-
um kom ekki til Reykjavíkur nema einu
sinni á ári.
Þegar Aðalsteinn hætti var ekki hlaup-
ið að því að fá mann í ritstjórasætið en
niðurstaðan varð sú að formaðurinn,
séra Eiríkur, tók það að sér næstu fjögur
árin. Það var auðvitað umhendis fyrir
hann að ritstýra blaðinu frá Núpi og
hans helsta framlag til þess var langar
og fræðandi greinar um ýmis efni auk
þess að bundið mál fór mjög vaxandi.
Daníel Ágústínusson tók saman pistla
um félagsstarfið í hreyfingunni og sagði
einnig frá íþróttastarfinu. Hann var því
nokkurs konar meðritstjóri séra Eiríks
þennan tíma. Þetta fyrirkomulag gekk
heldur stirðlega og blaðsíðum fækkaði
niður fyrir 100 árlega.
Árið 1943 kom aðeins út eitt hefti af
Skinfaxa og þá fóru menn að hugleiða
nýjan ritstjóra enda hafði Eiríkur nóg að
starfa við umfangsmikla skólastjórn á
Núpi þótt hann af þegnskap sínum hefði
bætt við sig ritstjórastarfinu.
Á lygnum sjó
Í ársbyrjun 1945 tók Stefán Júlíusson,
kennari og rithöfundur, við ritstjórn
Skinfaxa. Undir hans stjórn var útgáfan
traust og stöðug næstu tólf árin. Út komu
Skinfaxi 100 ára
Aðalsteinn Sig-
mundsson, ritstjóri
Skinfaxa 1930–
1940.
Eiríkur J. Eiríksson,
ritstjóri Skinfaxa
1941–1944 og
1961–1963.
Forsíða Skinfaxa frá 1927. Forsíða Skinfaxa frá 1938.
Skinfaxi
100
1909–2009
ára