Ægir - 01.11.1944, Síða 32

24(5
íE G I R
liæfur, þegnr hann hefur náð 3 ára aldri.
í árslok 1943 er áætlað, að 25 verksmiðjur
vinni í Danmörku við töku og niðurlagn-
ingu á kræklingi. Margar verksmiðjurnar
cru af fullkominni gerð með nauðsynlegum
rannsóknarstofum og öðru tilheyrandi, en
aftur eru nokkrar samhangandi skúrar, sem
aðeins virðast vera byggðar til hráðabirgða.
Eí'tir því, sem frekast er kunnugt, er
kræklingsiðnaðurinn ábatavænlegur fyrir
])á, sCm stunda hann. Þeir menn, sein afla
kræklingsins, fá venjulega 50—60 kr. fyrir
smálestina, en verð hans hefur farið hækk-
andi. Kræklingurinn er tekinn með plógum,
hrífum og háfum víðs vegar í fjörðum og
sundum, án endurgjalds til þeirra, sem eiga
aðiiggjandi lönd. Fjöldi fólks hefur atvinnu
við hreinsun, verkun, suðu og niðurlagn-
ingu. Eftir skýrslum fiskimálastjórnarinn-
ar voru tekjur af kræklingsiðnaði í Dan-
mörku síðustu mánuði ársins 1942 meiri en
af nokkrum öðrum sjávarafla. Nokkrar
verksmiðjur vinna allt að 50—75 smálestir
á sólarhring, Vinnan er þrískipt. í Nyköh-
ing, Mors, og Glengör við Limafjörð eru vfir
30 bátar, sem afla kræklingsins, og um 600
manns, sem vinna að hreinsun, suðu og nið-
urlagningu á fiskinum, mest kvenfólk. —
Kvenfólk sækir mikið eftir að vinna við
kræltling. Eftirspurn eftir vörunni er mikil,
einkum til útflutnings. í Holbæk við ísa-
fjörð er stærsta kræklingsiðnaðarstofnun í
Danmörku. Undirritaður fékk leyfi til að
skoða verksmiðjuna og öll vinnubrögð, og
skal þeim lýst hér í fáum orðum.
Fyrir verksmiðjuna afla 25 bátar. Skelin
er tekin upp ineð hrífum á grunnmiðum
víðs vegar í firðinum. Það er fremur erfið
vinna, og eru bátarnir flestir 4—6 smálestir
með 3—5 manna áhöln. Bátarnir taka venju-
lega rúmlega 5 smálestir af skel á dag. En
stærri bátarnir geta tekið allt að 10 smálest-
ir á dag. Einstöku bátar gera 2 ferðir á sól-
arhring, og þar sem borgaðar eru rúmlega
50 kr. fyrir smálestina, er það dágóður skild-
ingur, sem fiskimennirnir fá fyrir afla sinn.
Þegar bátarnir hafa fengið fullfermi, fara
þeir lil lands og losa aflann. Skelin er tek-
in í lyflivél, sem þannig er útbúin, að hún
skolar mestu óhreinindin i burtu og losar
skelina á vagna, sem eru vegnir, þegar þeir
eru fullir, og fá fiskimenn kvittun fyrir
farminn jafnskjótt og hann er losaður. —
Kræklingurinn er síðan fluttur á vögnun-
um lil suðuhússins og honuni mokað inn í
þar til gerðar stíur, þar sem hann er geymd-
ur, þar lil hann er soðinn. Suðan fer þannig
fram, að skelin er soðin í stórum járnskjól-
um með mörgum götum, sein sökkt er niður
í loftþétta gufukatla, og er suðunni lokið á
6—8 mínútum. Þegar skelin er soðin, er
henni stevpt niður í stór, löng borð, og tek-
ur kvenfólk þar við henni og losar lir henni
fiskinn. Stúlkurnar hafa skálar, þar sem
þær láta fiskinn, og þegar hver þeirra hefur
fyllt skál sína, afhendir hún hana verk-
stjóra, sem vegur hana og færir þyngdina
inn í vinnubók hennar. — Þar næst er farið
með fiskinn inn i hreinsunarskálann, og er
hann þar hreinsaður, eða tekuð úr honum
svokallað „skegg“ og „duskur“, og er þessi
úrgangur seldur til fiskimjölsverksmiðja. —
Eftir þessa hreinsun er fiskurinn látinn í
körfu úr stálþræði, sem sökkt er niður í
rennandi vatn og þar skolaður upp. Fiskur-
inn, sem líkist eggmynduðum gulum kjöt-
bitum, er nú látinn í tunnur með þunnum
saltlegi. Tunnurnar eru svo slegnar til og
sendar til kaupendanna, sein aðallega eru
niðursuðuverksmiðjur, sem búa úr liskin-
um alls konar matvæli, eftirgerð egg, Ijúf-
fengt súpuseyði, kæfu, fiskjafning, bjúgu
og fleira.
A meðal þeirra verksmiðja, sem kaupa
vöruna hálfunna og leggja hana niður í dós-
ir með eigin firmamerki, eru verzlunarhús
sem selja ýrnsar aðrar fiskvörur, t. d. verzl-
unarhús I1. Lykkeberg í Kaupmannahöfn og
sams konar firmu víðs vegar í Danmörku.
Svo eru og aðrar verksmiðjur, sem búa til
sérstakar matvörutegundir úr fiskinum, á
meðal þeirra eru Aarhus Oliefabrik, verk-
smiðjan „Keko“ í Kaupmannahöfn og nið-
ursuðuverksmiðjan í Friðrikshöfn o. fl.
Verksmiðjan í Friðrikshöfn býr til svokall-
aða „Muslingepasta“ og hefur gert i nokkur