Ægir - 01.03.1948, Blaðsíða 6

60
Æ G I R
Ég held, að undan því verði ekki komist
að líta á þessar einföldu staðreyndir. El'
svo reyndist, að um undantekningu væri
að ræða frá þeirri 10 alda fyrirmynd, sem
við höfum, myndu allir fagna því, en sækli
í sama horf og áður, þætti mér ekki undar-
legt, þótt ýmsir litu döprum augum til
framtíðarinnar, ekki sízt, ef við gerðurn
ekkert til þess að búa okkur undir breyt-
inguna. Það er því ekki að ófyrirsynju að
fjallað sé um þetta mál.
Það hefur nokkra þýðingu fyrir þessar
umræður að rekja stuttlega þær breytingar
í norskum síldveiðum, sem orðið hafa á
öldinni sem leið og það sem af er þessari.
Síðasta síldveiðitímabilið hófst nálægt 1808.
Veiðin bar öll einkenni venjulegrar vorsíld-
arveiði og var nær eingöngu í syðri vor-
síldarhéruðunum, þ. e. a. s. í Norður-Hörða-
landi, Suður-Hörðalandi, Rogalandi og á
Vestur-Ögðum. Um 1850 byrjaði einnig vor-
síldarveiði i syðri vorsíldarhéruðunum,
þ. e. a. s. i Sogni, Fjörðum og á Sunmnæri.
Smánr saman dró úr þessari veiði og urn
1870 var henni lokið. Um líkt leyti og tók
að draga úr vorsíldarveiðinni, eða um 1860,
varð vart mikillar stórsíldargöngu upp að
ströndum Norður-Noregs. Þessi síld var
veidd á tímabilinu september til janiiar.
Fullvíst er, að þessi síld hvarf frá strönd-
inni án þess að hrygna. En þessari veiði
lauk skjótlega. Á árunum 1875—1885 sást
ekki sild við strendur Noregs, en hins vegar
er sagt, að menn liafi orðið varir við síld
langt á hafi úti.
Vorsíldarveiðin byrjaði aftur á árunum
1885—1890 og hefur æ siðan haft mikla
þýðingu fyrir sjávarútveg Norðmanna. Stór-
síldarveiðin, sem byrjaði í Sogni og Fjörð-
um samtímis vorsildarveiðinni, færðist
smárn saman norður með ströndinni og þar
var hún mest stunduð fram undir 1920, en
þá dró úr henni þar, en hins vegar jókst
liún aftur sunnar, í Sogni, Fjörðum og fyrir
Norður-Hörðalandi, og þar hefur aðalstór-
sildarveiðin verið síðan.
Þetta stutta yfirlit sýnir, að þótt síldin
hafi komið árlega upp að norsku strönd-
inni síðan 1885, hefur hún þó verið mjög
hreytileg að því er snertir tima, stað og teg-
und. Með þetta í huga er rétt að gera sér
grein fyrir hugtakinu vorsíld og stórsild.
Merking sú, sem menn leggja í þessi hug-
tök, er misjöfn, en reyndin er sú, að hvorki
fiskimenn né vísindamenn vita með vissu,
hvort stórsíldin og vorsíldin er sama teg-
undin. Tengslin milli vor- og stórsíldar má
að vissu leyti skilgreina þannig: Stórsíldin
kemur úr norðlægari átt upp að ströndinni
en vorsíldin, og hún kemur síðla árs og er
þá ekki komin að því að hrygna. Hún
hverfur frá ströndinni án þess að hrygna
og ósennilegt er ekki, að hrygningastöðvar
hennar séu á Víkingbankanum og á
Tampen.
Vorsíldin kemur upp að ströndinni úr
suðlægari átt en stórsíldin, hún er síðar á
ferð og hrygningastöðvar liennar eru við
ströndina. Sennilega er ekki ótvíræður skils-
munur á vor- og stórsíldinni. Vel getur ver-
ið, að stórsíldin dvelji lengur við ströndina
en ýmsir ætla, blandist vorsíldinni og hrygni
við ströndina eins og hún.
Greinarmunurinn á stór- og vorsíldinni
cr svo lítill og tvíræður, að hér eftir í þess-
ari grein verður hvort tveggja flokkað und-
ir eitt, til síldar, sem tilheyrir hinum stóra
norska síldarstofni, er leggur leið sína úr
Norska hafinu og nálægum höfum upp að
ströndinni til að hrygna.
En hver er orsökin til hinna miklu um-
skipta í síldveiðinni?
Við vitum, að stundum er fisksæld á mið-
unum, en í annan tíma veiðist lítið eða eltk-
ert. Því spyrja menn: Hvar heldur síldin
sig, þegar hún kemur ekki á hin vanalegu
mið ?
Það er hægt að benda á tvær ástæður.
Annað hvort hefur síldin farið á einhverjar
nýjar slóðir eða hún er ekki til i jafn rík-
um mæli og áður. Stofninn hefur minnkað
einhverra liluta vegna og er ekki lengur
nema brot af fyrri stærð sinni.
Fullvist er það, að síldin kom ekki upp
að ströndinni árin 1875—1885, og sagt er,
að síldartorfur sæjust þá langt á hafi úti.
/