Ægir - 01.03.1979, Side 24

3. Útbreiðsla sjúkdómsins? nokkrir fiskar; nokk-
ur ker; öll eldisstöðin.
4. Eru ákveðin sjúkdómseinkenni? hreyfingar,
blæðingar, sár, annað. Hve margir sjúkir
og/eða dauðir fiskar sjást?
5. Hvernig hefur sjúkdómurinn þróast í eldis-
stöðinni?
6. Matarlyst fiska?
7. Er nýbúið að flytja fiska milli kera?
8. Eru fiskar aðkeyptir, hvenær og hvaðan?
9. Eru breytingar á fóðrun, vatnshita eða ein-
hverju öðru?
Björn Jóhannesson:
Nokkrar hugleiðingar
um fiskeldi
Inngangsorð
Best er að geta þess þegar í upphafi þessa máls,
að ég er ekki sérfræðingur á sviði fiskeldis, og því
lítil hætta á því, að ég reyni að ræða hér flókin
vísindi. Ef til vill gæti ég notað sem uppistöðuþráð
þessara orða þá atburðarás, sem mun hafa ráðið
mestu um það, að hjá mér hefur smám saman
aukist áhugi fyrir fiskeldi, nú á efri árum mínum.
Ég lauk prófi í efnaverkfræði frá Tæknihá-
skólanum í Kaupmannahöfn árið 1940. Frá þvi á
uppvaxtarárum mínum norður í Skagafirði hafði ég
leitt hugann að viðfangsefnum jarðræktar, og við
nám mitt í Höfn kviknaði hjá mér vísindalegur
áhugi fyrir jarðvegsfræði. Fékk ég nokkurn styrk til
framhaldsnáms á þessu sviði í Bandaríkjunum. Þar
dvaldist ég frá 1941-45 og lauk prófi í jarðvegs- og
ræktunarvísindum. Árin 1945-62 vann ég við At-
vinnudeild Háskólans að jarðvegs- og ræktunar-
rannsóknum, og síðustu tvö árin þar eða svo
beindist athygli mín að frjósemi vatns, en grund-
völlur fyrir silungs- og laxaframleiðslu í tilteknu
vatnakerfi er nákvæmlega hinn sami og fyrir grasið
í túninu. Hvortveggja byggir á tilvist ákveðinna
jurtanæringarefna, raka, hita og ljóss. Islenskur
jarðvegur í náttúrulegu ástandi er tiltölulega mjög
ófrjór og áburðarfrekur; hið sama á bersýnilega
við um íslensk fiskivötn. Frjósemi þeirra eða fram-
leiðslu af fiski mætti auka með áburði, á sama hátt
og sprettu vallarins. Enda hefur áburður verið
borinn í eldistjarnir erlendis svo öldum skiptir.
Skömmu áður en ég réðst til Sameinuðu þjóð-
anna i ársbyrjun 1962, gerði ég raunareina áburðar-
athugun í vatni í nágrenni Reykjavíkur. En án þess
að ræða þetta atriði nánar, tel ég óhætt að full;
yrða, að með núverandi verði á áburði, myndi
áburðargj öf í íslensk fiskivötn hvergi nærri borga
sig. Áður en ég hverf frá áburðinum, vil ég Þ°
drepa á eitt atriði; Laxveiði í íslenskum ám hefur
talsvert aukist síðustu áratugina, og er ört vaxandi
áburðarnotkun bænda tiltækasta skýringin á þessu
fyrirbæri. Talsvert af þessum áburði berst nefnilega
með yfirborðsvatni eða grunnvatni í ár og vötn,
þar sem hann eykur frjósemi vatnanna. Árið 196-
urðu þáttaskipti, er ég réðst til Þróunarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna (sem þá hét að vísu öðru
nafni). Segja má að rauði þráðurinn í starn
mínu þar hafi verið að aðstoða við hagnýtingu
auðlinda í hinum fátækari löndum jarðar,
beindist þá athyglin að mikilvægum framleiðslu-
eða starfskeðjum, og sérstaklega að þeim hlekkjunr.
sem ætla mátti að væru veikastir og þyrftu hels
styrktar við. í þessu sambandi barst hugurin
eðlilega á stundum heim til íslands og framleiðslu-
aðstöðu þess miðað við önnur lönd. Hér langar m'g
til að gera ofurlítinn útúrdúr og skjóta inn nokkrurn
fílósófískum athugasemdum íslendings, sem dva ^
ist um árabil erlendis og átti þess kost a^
kynnast allmörgum löndum og fulltrúum margr‘
þjóða.
„Allt ber vott um handahóf og óðaönn
1. íslenska þjóðin sem heilder sennilega almcn'^
betur menntuð og almennt fróðari um heima
geima en nokkur þjóð önnur á jarðkringl111111,
Minnist ég, m.a., í því sambandi tómatabóndans ^
Borgarfirði, sem kunni heila franska alfræðior a
bók að kalla utanbókar og kaus^ heldur að rek
mig á stampinn um landafræði í Ástralíu og vt a.
en að ræða lélegt ástand tómatanna í gróðufhu
sínu, enda mun ég hafa verið ráðafár um úrbmtr
2. Þessi almenna þekking annars vegar, og ÍJa^
hagslegt getuleysi þjóðarheildarinnar og skortu^
tæknilegri grundvallarvinnu og áreiðanlegri ra
gjafarstarfsemi hins vegar, skapar í óvenju nku
mæli það fyrirbæri, er ég vil nefna brjóstvit. Þa
að vísu skiljanlegt að gripið sé til brj°st'Jrjr
ef raunvit eða tæknilegar staðreyndir eru ekki >
140 — ÆGIR