Ægir - 01.10.1979, Side 15

k'lað bæði frá sjónarmiði hagkvæmni og fisk-
verndar.
En eru fjárhags- og verðlagsaðferðirnar betri?
Áuðlindaskattur eða veiðileyfi.
Gallinn við það að nota orðið auðlindaskattur í
Umræðum um stjórn fiskveiða hér á landi er ef til
111 sá helztur um þessar mundir, að það hefur að
Undanförnu verið notað um svo margvísleg fyrir-
. I máli sumra talsmanna skattsins er, að því er
v'rðist, um að ræða almennt útflutningsgjald
sjávarafurðum, sem rynni til ríkissjóðs eða
' sérstakrar ráðstöfunar í kjölfar gjaldtökunnar.
et_ta er ekki ný hugmynd.
Otflutningsgjald var fyrst lagt á sjávarafurðir með
J'Sum nr. 16, 4. nóvember 1881. Gjald þetta var í
Pphafi liður í almennu skattakerfi landsins og rann
1 til landssjóðs, enda var á þessum árum ekki
Sfeiddur tekjuskattur af sjávarútvegstekjum. Út-
utningsgjaldið 1881 kom reyndar í stað hinna
Sv°nefndu spítalahluta, sem áður voru greiddir af
o um sjávarafla. Spítalahlutirnir áttu sér langa
8u. Föst skipan komst á innheimtu þeirra með
v°nunglegri tilskipun á árinu 1746, þar sem mælt
nr fyrir uni) ag siQpta skyldi spítalanum einum
ut af hverju skipi, sem til sjóðróðra gekk. Síðar
jeyttist þessi kvöð í ákveðna fiskatölu af hverju
'Pi, breytilega eftir stærð, en var loks af lögð með
uPptöku útflutningsgjaldsins 1881. Álagningar-
r^glur voru með ýmsum hætti, en útflutnings-
SJaldið var yfirleitt fremur lágt og nam á árunum
01-1920 um \-lV2% af verðmæti útflutnings.
jtttningsgjaldið hélzt, þótt upp væri tekinn
mennur tekjuskattur, sem einnig náði til útvegsins,
1 q-)Var ftiutfnll þess af útflutningi um 1 -2% á árunum
^ O-I940. Það er ekki fyrr en á árinu 1943, að út-
^ utningsgjöldin hverfa sem almennur tekjustofn
' 'ssjóðs. Sérstakt útflutningsgjald af ísfiski (10%)
f. J111 Jtms vegar allt í ríkissjóð til ársloka 1943, en
2c- niður. Á árinu 1945 voru greidd í ríkissjóð
á C*af söluverði þess ísfisks, er seldur var erlendis
t' áður. Síðan hefur útflutningsgjald ekki verið
aðfltl * fíkissjóð til almannaþarfa, þótt þessi
. erð hafi á seinni árum verið notuð til tilfærslu
nan sjávarútvegsins.
j mtfallslegt útflutningsgjald hefur ýmsar óheppi-
gar verkanir, fyrst og fremst þær að það leggst
gst á þær vörur, sem mest eru unnar hérlendis,
st f Sengur þvert á æskilega atvinnuþróunar-
e uu. Enn er á það að benda, að skattar, sem
leggjast sérstaklega á utanríkisverzlunarvörur, hvort
sem er útflutning eða innflutning, geta girt fyrir
framfarir, sem á þvi eru byggðar að nýta þá mögu-
leika, sem utanríkisverzlunin býður, til aukinnar
framleiðslu. Af þessum sökum tel ég, að slík gjald-
taka komi varla til greina og væri reyndar skref
aftur á bak. Auk þess tel ég algerlega rennt blint
í sjóinn með áhrif slíkrar skattlagningar á sóknina.
Til þess að segja fyrir um þessi áhrif skortir alla
vitneskju um viðbrögðin við henni yrði hún tekin
upp. Til að mynda má spyrja: Hversu háan
auðlindaskatt þarf að leggja á þorskafla til
þess að draga úr sókn um íjórðung, og hversu
langan tíma tæki þetta? Frá sjónarmiði fisk-
veiðistjórnar er hér auðvitað um kjarna málsins
að ræða. Þar sem engin vitneskja er tiltæk um
þetta atriði, er aflagjald naumast ábyggilegt tæki
til þess að ná skjótum árangri, til dæmis við hættu-
mörk í sókn í ákveðinn fiskstofn, eins og látið hefur
verið í veðri vaka. Skattur á afla eða sókn, sem
fræðilega séð gæti til langs tíma litið, ef til vill
temprað sóknina hæfilega, er seinvirkt tæki, auk
þess sem hann þyrfti að vera mishár eftir fisk-
tegundum og sífelldum breytingum háður bæði eftir
líffræðilegum og efnahagslegum skilyrðum veið-
anna úr hverjum einstökum stofni. Ég held því að
framkvæmdin gæti orðið býsna snúin og reynslan
sýnir, að skattar eru næsta tregbreytilegir. Þannig
gæti útkoman orðið önnur en að er stefnt, þegar til
stykkisins kemur. Mér finnst að þessum einföldu
atriðum hafi ekki verið nægur gaumur gefinn í
umræðum um þetta mál. Þá er einnig þarflaust
að nefna, að hvers konar skattheimta er óvinsæl
og skattheimta af þessu tagi alveg sérstaklega.
Tekjuskiptingaráhrifm yrðu einkum umdeild, sem
auðvitað skiptir miklu máli, ef vinna á stefnunni
fylgi. (Þetta breytir því ekki, að óvinsældirnar
kynnu að benda til þess að menn álíti, að skatturinn
hrífi).
í sambandi við skattaleiðina til að stjórna sókn er
þess enn að gæta, að við kennslubókaskilyrði, þar
sem fiskveiðarnar eru stundaðar af grúa fyrirtækja
í samkeppni, tekur hver útgerð skattinn sem óvið-
ráðanlegan hlut. En samtök útvegsmanna og sjó-
manna og landshlutasamtök, sem teldu sig bera
skarðan hlut frá borði, myndu freista þess að bylta
af sér skattinum með því að fá hærra fískverð og
lægra gengi, eða aðra ívilnun. Hvar það reiptog
endar er ekki gott að segja. Af þessum orðum má
þó ekki draga þá ályktun, að skattar komi ekki til
greina í einhverjum mæli við stjórn fiskveiða. Ég
ÆGIR — 587