Ægir - 01.01.1983, Blaðsíða 27

Jón Páll Halldórsson:
Rekstrarskilyrði
sjávarútvegsins
Þingforseti.
Góðir þingfulltrúar.
Þegar Fiskiþing 1982
kemur saman blasir við
okkur dekkri mynd af
stöðu og horfum í efna-
hagsmálum, heldur en
við hefur blasað um langt
árabil. Má því segja með
sanni, að skjótt hafi skip-
azt veður í lofti á þessu
sviði. Ýmis ytri skilyrði
þjóðarbúsins hafa á skömmum tíma snúizt til verri
vegar, samhliða auknum hraða í víxlgangi kaup-
gjalds, og verðlags. Við þetta hefur svo bætzt sam-
dráttur í framleiðslu sjávarafurða og óhagstæð
þróun gengismála fyrir ýmsar greinar sjávarút-
vegsins.
Allt þetta hefir gengið mjög nærri afkomu fyrir-
tækja í sjávarútvegi — á það bæði við um fiskveið-
ar og fiskvinnslu — og lamað fjárhagslega stöðu
þeirra á undanförnum mánuðum. Til að viðhalda
atvinnu í landinu og forðast algjört hrun fyrirtækj-
anna hefir verið gripið til gagnráðstafana ýmist í
formi gengislækkana eða gengissigs. Þessar ráð-
stafanir hafa lagað stöðuna í bili, en vandi at-
vinnufyrirtækjanna hefir ekki verið leystur. Lausn
vandans hefir aðeins verið slegið á frest. Þetta er sú
staða, sem útflutningsfyrirtækin horfast í augu við
í dag.
Það virðist nokkuð augljóst, að sá vandi, sem við
blasir, verður ekki leystur nema með samræmdum
aðgerðum. Það er því nauðsynlegt að þessi mál
verði skoðuð í víðara samhengi, heldur en við höf-
um e.t.v. stundum gert, og fái vandaða umfjöllun á
þessu Fiskiþingi.
Framtíð sjávarútvegsins hlýtur mjög að mótast af
því, hvaða skilyrði honum verða búin á næstu mán-
uðum. Stöðugur hallarekstur fyrirtækja getur lam-
að svo þennan atvinnuveg að ungt fólk vilji ekki
starfa í honum og þeir sem fyrir eru hætti og leiti sér
starfa á öðrum sviðum, og hljóta allir að sjá, hvert
slíkt leiðir.
Það hlýtur að verða meginmarkmið, að vel rekin
fyrirtæki í sjávarútvegi skili eðlilegum hagnaði og
geti staðið sjálf undir verulegum hluta af endurnýj-
un og uppbyggingu. Þetta þýðir, að horfið verði frá
þeirri núll-afkomustefnu sem hér hefir verið ráðandi
um árabil. Þessu markmiði verður ekki náð, nema
gengi krónunnar verði á hverjum tíma rétt skráð,
þar sem gengið er meginþátturinn og sá, sem mestu
ræður, í tekjumyndun sjávarútvegsins. Á undan-
förnum árum hafa gengisbreytingar ávallt komið
eftirá, til að leiðrétta það, sem þegar hefir gerzt,
leysa til bráðabirgða uppsafnaðan vanda. Þær hafa
aldrei miðað að því að skapa fyrirtækjunum eðlileg-
an rekstursgrundvöll. Á þessu þarf nauðsynlega að
verða breyting, ef ekki á illa að fara.
Það er í sjálfu sér mjög æskilegt að halda gengi
gjaldmiðilsins sem stöðugustu, en það markmið
næst ekki á verðbólgutímum, án illbærilegra fórna.
Þar af leiðir, að jafnhliða verður að gera nauðsyn-
legar ráðstafanir, sem tryggi stöðugra gengi krón-
unnar. Flöggva verður því að rótum vandans, sem
felst m.a. í því verðtryggingakerfi, sem hér er við
lýði og tryggir yfirleitt flest, nema sæmilega rekst-
ursafkomu fyrirtækja. Þá má nefna ranga stefnu í
fjárfestingarmálum og skuldasöfnun erlendis. Allt
þetta leiðir til lakari afkomu atvinnugreinarinnar í
heild, þegar fram í sækir.
Þó að litið sé á það sem langtima markmið, að
halda genginu sem stöðugustu, getur það aldrei orð-
ið ófrávíkjanlegt markmið i sjálfu sér. Jafnvel þótt
innlend verðbólga sé lítil sem engin, geta hagsveiflur
hjá erlendum ríkjum verið afgerandi í þessu efni.
Við þær ráðum við ekki, sökum þess hve háð við
erum erlendum mörkuðum og tiltölulega einhæfri
útflutningsverzlun. Þetta ætti þróun gengismála á
þessu ári að hafa sýnt okkur, en á fyrstu 9 mánuð-
um ársins hækkaði verð erlends gjaldeyris mjög
mismunandi í krónum. Gengi bandaríkjadollars
hækkaði t.d. um 76%, þegar gengi sterlingspunds,
þýzks marks og sænskrar krónu hækkaði um 58%.
Annar veigamikill þáttur, sem tengist framtíð og
afkomumöguleikum sjávarútvegsins mjög, er hvaða
stefna verður ráðandi í lánsfjármálum á næstu mán-
uðum.
Mikilvægt er, að sú stefna stuðli að aukinni inn-
lendri fjármagnsmyndun og fyrirhugaðar aðgerðir
til samdráttar komi ekki niður á arðbærri fjárfest-
ÆGIR — 15